Kitaifa

• Majaji, viongozi wa kisiasa watumia sheria kulinda wauzaji
• Sendeka, Bulaya wataka ibadilishwe haraka, waeleza hatari
• Lema, Kiwelu, Nzowa wawaka, Azzan ataka wauzaji wanyongwe
• Watumiaji walia kubaguliwa, Lukuvi aahidi marekebisho

Vita dhidi ya dawa za kulevya nchini inazidi kuwa ngumu na kesi nyingi zinakwama mahakamani kutokana na mfumo mbovu wa kisheria unaotumika kuwalinda wasafirishaji na wauzaji wa dawa za kulevya, uchunguzi uliofanywa na JAMHURI umebaini.

Majaji na wanasiasa pia wameshutumiwa kutumia nafasi zao kuficha wahalifu wa dawa za kulevya nchini na wakati mwingine kuwezesha wahalifu kukwepa mkono wa sheria.
Uchunguzi uliofanywa kwa muda wa miezi minne sasa, umebaini mfumo wa ukamataji, uandaaji mashitaka, kutoa ushahidi na kuendesha kesi, una matundu mengi yanayotoa nafuu kwa watuhumiwa wa usafirishaji au uuzaji wa dawa za kulevya na hivyo kukwamisha kasi ya kesi mahakamani.
Mkurugenzi Msaidizi wa Mashitaka, Kitengo cha Uhalifu Uliovuka Mipaka, Anselem Daniel Mwampoma, amesema badala ya watu kuilaumu ofisi ya Mkurugenzi wa Mashitaka (DPP) au Mahakama kuwa inachelewesha kesi za dawa za kulevya, wanapaswa kuufahamu mlolongo na utaratibu wa kisheria unaopaswa kukamilishwa kabla ya kesi kuanza kusikilizwa.
JAMHURI limebaini kuwa matakwa ya kisheria ni magumu hali inayokwamisha kukamilisha kesi za dawa za kulevya ndani ya muda mfupi, kwani ushahidi wa kukutwa na dawa pekee hauchukuliwi kama ushahidi mahakamani bali unapaswa kuunganishwa na ushahidi wa mwenendo wa mtuhumiwa.
“Sheria zetu zina udhaifu mkubwa. Kwa mfano, sheria haitambui tiketi zilizokatwa kwenye mtandao,” anasema Kamanda wa Polisi wa Mkoa wa Mjini Magharibi Zanzibar, Mkadam Khamis Mkadam na kuongeza.
“Kuna mtuhumiwa mmoja tumemkamata na dawa za kulevya mwaka huu, tumekamilisha vielelezo vyote, ila tulipofika mahakamani, Hakimu akakataa kutambua tiketi iliyokatwa kwa njia ya mtandao itumike kuthibitisha kuwa mtuhumiwa alisafiri nje ya nchi pamoja na hati yake ya kusafiri kuonyesha hivyo, na hivyo akatupilia mbali kesi.”
Mbunge wa Arusha (CHADEMA) na Waziri Kivuli wa Mambo ya Ndani, Godbless Lema, ameliambia JAMHURI kuwa sheria ya kudhibiti dawa za kulevya ya Kenya ni nzuri ikilinganishwa na ya Tanzania kwani mtu akikutwa analima bangi kwenye shamba lake, shamba husika linataifishwa hivyo Tanzania inapaswa kuiga mfano huo.
“Hata hivyo, tatizo ni kubwa zaidi ya sheria. Nchi ina ombwe la uongozi. Rais alisema anayo majina ya wauza unga ila naona anaogopa kuyataja, sasa unadhani DCI (Mkurugenzi wa Upelelezi) yeye atathubutu kuwataja kama Rais anawaogopa?” Alihoji Lema. Miaka minne iliyopita, Rais Kikwete alisema anayo orodha ya wauza unga, lakini hadi leo hajawahi kuitaja hadharani orodha hiyo.
Grace Kiwelu, Mbunge wa Viti Maalum (CHADEMA), alihofu kuwa huenda orodha ya majina ya wauza unga aliyonayo Rais ni ya vigogo wenzake. “Iwapo Rais angetaja hayo majina na kama wako karibu naye akawaweka pembeni, suala hili lingepata ufumbuzi wa kudumu. Wengine wangeogopa. Tatizo leo kila mtu anaona hakuna tabu, taifa na vijana wetu wanazidi kuangamia,” amesema Kiwelu.
Mwampoma anasema ukichanganya mlolongo wa kisheria na ufinyu wa bajeti, kesi za dawa za kulevya sawa na zilivyo kesi nyingine huchelewa kukamilisha uchunguzi na hii ina madhara makubwa kwani mashahidi huanza kukata tamaa na wengine hufariki dunia kabla hawajatoa ushahidi mahakamani.
Uchunguzi unaonyesha kuwa mlolongo wa kisheria hutoa mwanya kwa watuhumiwa au ndugu zao kutorosha mashahidi, kuhonga mashahidi, kutishia maisha ya mashahidi na wakati mwingine baadhi ya mashahidi hukata tamaa na kukataa kwenda kutoa ushahidi mahakamani.
Pia kutokana na kutokuwapo sehemu nzuri za kuhifadhi ushahidi, vielelezo hupoteza ubora wake baada ya mwaka mmoja au miaka miwili na vikipimwa tena hukosa ubora uliothibitishwa na Mkemia Mkuu awali hivyo hutupwa kwa hoja kuwa si ushahidi usiotiliwa shaka mahakamani.
Godfrey Nzowa, Kamishna Msaidizi Mwandamizi wa Polisi na Mkuu wa Kitengo cha Kudhibiti Dawa za Kuleya (ADU), ameliambia JAMHURI kuwa ingawa ubora wa vielelezo unaweza kupotea, tatizo kubwa ni wasimamizi wa sheria kuliko ubovu wa sheria yenyewe.
“Mwaka 2012, Mahakama ya Rufaa ilitoa hukumu na kumwachia huru Abuu Omary kule Mtwara kwa maelezo kuwa ingawa amekutwa na dawa za kulevya, ushahidi umeziba kila kona na kuthibitika, lakini RCO wa Dar es Salaam, [Charles] Kenyela hakwenda kutoa ushahidi, eti ‘chain of custody’ (mtiririko wa kutunza ushahidi) ulikatika,” anasema Nzowa.
Anasema watuhumiwa wanatozwa faini ndogo ya Sh milioni 10, wakati sheria iko wazi kifungu cha 16 kinataka mtu aliyetiwa hatiani kufungwa maisha jela, faini ya Sh milioni 10 au mara tatu ya thamani halisi ya dawa alizokutwa nazo, lakini hili wasimamizi wa sheria ikiwamo mahakama hawalifanyi.

Rushwa yatajwa kukwamisha harakati

Christopher ole Sendeka, Mbunge wa Simanjiro (CCM), ameliambia JAMHURI kuwa rushwa ni kikwazo kikubwa katika vita dhidi ya dawa za kulevya. Sendeka anasema mawakili wanachangia kwa kiasi kikubwa kuchelewesha kesi mahakamani kwa kutumia mbinu na uchochoro unaopatikana kwenye sheria ya sasa ya mwaka 1995.
“Tatizo ni kubwa, mawakili, wapelelezi, majaji, waendesha mashitaka na wengi wanaohusika wanaujua udhaifu wa sheria iliyopo. Matokeo yake, wanatumia udhaifu huu kupoteza ushahidi au kuchelewesha kesi ushahidi ukapotea wenyewe. Hii ni hatari kubwa na vita hii itakuwa ngumu iwapo sheria itaendelea kuwa kama ilivyo. Ni lazima sheria hii ibadilishwe haraka,” anasema Sendeka.
Sendeka amesema sheria ya Kupambana na Dawa za Kulevya inatoa mamlaka makubwa kwa Kamishna wa Dawa za Kulevya na nafasi hii akiipata mtu asiye mwadilifu anaweza kuitumia kujikusanyia rushwa. Ibara ya 27 (1) (b) inatamka kuwa Kamishna wa Tume ya Kudhibiti Dawa za Kulevya pekee ndiye anayepaswa kuthamanisha dawa zilizokamatwa.
“Nani ana-set (anayeweka) bei? Ni wapi kuna soko halali kiwango kinachoweza kutumika kama bei ya soko katika kutafuta thamani halisi ya dawa zilizokamatwa na ni wapi soko lipo? Vigezo vya bei atakavyovitumia Kamishna kwa ajili ya kutoa dhamana au kumnyima mtuhumiwa ni vipi?
Kamanda Mkadam amekiri kuwa kigezo cha thamani kina utata mkubwa kwani hakuna soko halali la dawa za kulevya duniani na hivyo akasema ingawa sheria haijabadilishwa kwa sasa wanatumia zaidi uzito wa dawa zilizokamatwa badala ya thamani. “Ukiacha thamani kushawishi vijana kujiingiza katika janga hili, hakuna soko tunaloweza kulitumia kupima thamani halisi. Naamini sheria ikibadilishwa itaondoa upungufu huu,” anasema.
Sendeka aliongeza pia: “Hivi kupungua kwa thamani ya dawa za kulevya kunapunguza athari na kuhalalisha kama thamani ni ndogo maana yake ni halali au kosa dogo? Ukimpapasa mwanamke kwa nia ya kumbaka na kumwingilia, bado kosa lipo paleple… sheria hii inatengeneza njia nyingi za kuchomokea.”
Amekwenda mbali zaidi na kusema inawezekana hii sheria “waliiandika wauza unga” ikapelekwa bungeni kupiga mihuri tu. “Maana ukiitazama kwa jicho jingine unajiuliza iwapo wanaonufaika na biashara hii si walioshiriki kikamilifu katika uandishi wa muswada na hatimaye utunzi wa sheria hii,” anasema kwa masikitiko na kuongeza: “Nashukuru Mungu sikuwa sehemu ya utungaji wa sheria hii ya hovyo inayotengeneza mazingira ya watu wanaoharibu maisha ya vijana wetu.”
Sendeka anapendekeza: “Adhabu iwe kifungo cha maisha, isiwepo nafasi ya faini. Hii itawafanya wale wengine wajue dhamira ya dhati ya jamii kukomesha hiyo biashara haramu.”
Ester Bulaya, Mbunge wa Viti Maalum (CCM), anasema pamoja na kuwasilisha Maelezo Binafsi bungeni, Aprili, mwaka jana yaliyosheheni taarifa lukuki, Serikali imekaa kimya bila kuyatolea majibu.
“Katika maelezo hayo (tunayo), nilitaka itungwe sheria mpya itakayodhibiti dawa za kulevya nchini na kutoa adhabu kali kwa wanaoshiriki biashara hii, lakini hadi leo sijapata majibu. Binafsi naamini njia sahihi ya kupambana na tatizo hili ni kutunga sheria kali inayoweka udhibiti na si vinginevyo, lakini kuendelea na sheria ya sasa ni hatari,” anasema Bulaya.
Anasema kwa makusudi Ofisi ya Mkurugenzi wa Mashitaka imekuwa ikitumia vibaya sheria hii kwa kufungua na kufuta mashitaka dhidi ya watuhumiwa kisha kuwafungulia kesi zisizokuwa na adhabu kubwa.
Bulaya ametoa mfano wa kesi namba CC 433/2009 iliyohusisha Jamhuri dhidi  ya Shirima, kuwa mtuhumiwa alifunguliwa kesi katika Mahakama ya Kisutu chini ya kifungu 16 (1)(b)(i) kinachotoa adhabu ya kifungo cha kuanzia miaka 20 hadi maisha, lakini mtuhumiwa huyu aliyekamatwa na kilo moja ya heroin yenye thamani ya Sh milioni 18, alibadilishiwa mashitaka thamani ya dawa ikashuka hadi Sh milioni 4 na kushitakiwa chini ya kifungu cha 12(d) kinachotoa faini ya Sh milioni 1 au kifungo kisichozidi miaka 20. Mtuhumiwa alilipa faini ya Sh milioni 1 na kuachiwa huru.
Ofisi ya DPP pamoja na kupelekewa maswali Septemba 3, mwaka huu, hadi wakati tunachapisha habari hii walikuwa hawajatoa majibu. Hata DPP aliyeteuliwa Biswalo Mganga, pamoja na kuwasiliana naye mara kadhaa, ahadi za kutoa majibu hakuzitekeleza.
Mgongano huu wa vifungu unatoa fursa kwa waendesha mashitaka, majaji na mahakimu kutoa hukumu zisizo kali kwa kiwango kinachokwaza nia ya watunga sheria, hivyo Bulaya anasema sheria inapaswa kubadilika na kutoa adhabu ya kifungo pekee bila fursa ya faini.
Idd Azzan, Mbunge wa Kinondoni aliyepata kutuhumiwa kuwa anajihusisha na biashara ya kuuza dawa za kulevya (tutachapisha mahojiano naye kwa kina), ameliambia JAMHURI kuwa tuhuma hizo dhidi yake ni za kisiasa zaidi, na akaunga mkono juhudi za Mbunge Bulaya kwa kusema sheria ni legelege.
“Esther Bulaya aliwahi kutoa hoja binafsi bungeni, kutaka sheria zibadilishwe. Nikubaliane na wazo la Ester Bulaya adhabu iwe kifungo pekee, kwa sababu ukimwambia faini [muuza ‘unga’] atalipa, maana anazo hela huyu. Hawa wasafirishaji na wauzaji wakifungwa, wakitoka watakuwa hawana hamu tena na biashara hiyo na wakiona mwenzao ameadhibiwa vile, nao watakosa hamu.
“Kesi ikisikilizwa ushahidi ukamtia mtu hatiani, adhabu iwe ni kunyongwa au kufungwa maisha. Kutokana na adhabu kali ya kosa la mauaji, kwa sasa ugomvi ukitokea mtu anajitenga. Adhabu ikiwa kali watu wataogopa kujihusisha na dawa za kulevya maana watajua adhabu yake ni kunyongwa tu,” anasema Azzan.
Pia anatilia shaka uendeshaji wa kesi za dawa za kulevya mahakamani: “Uendeshaji wa hizo kesi pia ni tatizo. Mtu amekamatwa mnaona pipi zimetokea tumboni mwake mbele ya mashuhuda, lakini kesi inachukua muda mwingi sana kumalizika. Mahakama ihamie eneo la tukio, mtu akimaliza kuzitoa hizo pipi, ahukumiwe aende jela au anyongwe mara moja. Kuwe na uharakishaji wa kesi hizi ambazo tayari vidhibiti na ushahidi vipo.”
Kutokana na ukubwa wa tatizo la dawa za kulevya, baadhi ya watu wamekuwa wakitaka iwepo Mahakama Maalum ya Dawa za Kulevya nchini kwa nia ya kuharakisha kesi. Hata hivyo, Azzan hakubaliani na wazo la mahakama maalum kwa ajili ya dawa za kulevya kwani likikubaliwa hata watuhumiwa wa rushwa, wezi wa kuku, mauaji, na nyingine nao watataka wawe na mahakama zao. “Naamini mahakama zilizopo zinaweza kushughulikia suala hili. Majaji ni wengi, mawakili ni wengi. Ni jukumu la mahakama kuendesha kesi bila kuzichelewesha. Hata ukianzisha Mahakama ya Dawa za Kulevya, tatizo linaweza kuwa lilelile kinachotakiwa ni kuharakisha kesi.
“Mtu anashuka airport, kamamatwa [anazitoa kwa njia ya haja kubwa dawa] zimeonekana, kitu gani kinachelewesha? Kama anahitajika Mlinzi wa Amani awepo, aende mbele ya mahakama, hukumu inatoka mchezo unakwisha. Kuna wengine wako ndani, wengine ujanja ujanja wanapata dhamana wako nje. Kasi ya hukumu itaongeza woga,” anasema Azzan.
Job Ndugai, ambaye ni Naibu Spika wa Bunge la Tanzania anasema kitendo cha Sheria kumtaka Kamishna wa Tume ya Kuratibu na Kudhibiti Dawa za Kulevya pekee ndiye asaini cheti cha thamani ya dawa za kulevya zilizokamatwa ni upungufu mkubwa kisheria.
“Hiyo sheria ilitungwa vibaya. Yapaswa kufanyiwa marekebisho kwani huyu wa juu kama hayupo wa chini yake afanye kazi kama kawaida. Hata serikalini Waziri kama hayupo Naibu Waziri anafanya kazi,” anasema Ndugai.
Madhara ya kifungu cha 27 cha sheria hii kinachomtaka Kamishna pekee ndiye asaini thamani ya dawa za kulevya zilizokamatwa, kilisitisha kesi za dawa za kulevya kubwa nchini kwa mwaka mzima kati ya Agosti 2013 hadi Agosti 2014 ambapo watuhumiwa waliendelea kukaa ndani na matukio ya dawa za kulevya yakaongezeka kutokana na kutokuwapo hukumu yoyote ambayo ingewaogofya wenye nia ya kufanya biashara hizo.
Hii ilitokana na aliyekuwa Kamishna wa Tume Christopher Shekiondo kustaafu kwa mujibu wa sheria na nafasi yake ikawa inakaimiwa na Aida Tesha, ambaye hakuwa na mamlaka kisheria kusaini vyeti vya thamani.
Mwanasheria Deus Kibamba, ambaye ni Mkurugenzi wa Kituo cha Taarifa Tanzania (TCIB), amesema sheria hiyo ilivyo inamzuia mtu mwingine yeyote asiye Kamishna kusaini cheti cha thamani ya dawa za kulevya na akisaini mtuhumiwa atashinda kesi kutokana na saini hiyo kutokuwa na mamlaka kisheria.
Katika kuthibitisha hilo, Kamishna wa Tume aliyeteuliwa mwezi Mei mwaka huu na kuingia rasmi ofisini Agosti kushika wadhifa huo, Kenneth Kaseke, ameliambia JAMHURI kuwa mara tu alipoingia ofisini amesaini vyeti vya thamani kwa kesi 50 zilizokuwa mezani kwake kwa mwaka mmoja ambao Tesha alikaimu nafasi hiyo.
“Mimi nimesaini vyeti 50, kimsingi siwezi kukupa majina kwani itakuwa ni kuingilia mwenendo wa kesi Mahakamani, lakini sitaki matatizo yaonekane kuwa ofisini kwangu. Mimi natekeleza wajibu wangu, na wengine watekeleze wao,” alisema Kaseke.
Uchunguzi uliofanywa na JAMHURI umebaini kuwa hadi mwishoni mwa Agosti mwaka huu, zilikuwapo kesi 140 za dawa za kulevya nchi nzima zilizokuwa zinafanyiwa uchunguzi na vyombo vya dola kabla ya kufikishwa mahakamani.
Taarifa kutoka ndani ya Tume zinaonyesha kuwa Dar es Salaam ilikuwa na kesi kubwa  71, Arusha kesi 25, Kilimanjaro 22, Pwani (6), Tanga 3, Morogoro (5), Mbeya (3), Lindi (1), Mwanza (1), Dodoma (1) na Manyara (2).
Aliyekuwa mtumiaji wa Dawa za Kulevya, Very Kunambi, ameliambia JAMHURI kuwa anatamani sheria ingekuwa kali ikawafilisi wote wenye kufanya biashara hii na ikibidi wauawe.
“Nimetumia dawa za kulevya kwa miaka 15 nikitumia heroin… nilianza kutumia bangi mwaka 1985 nikiwa kidato cha pili. Hasara niliyopata, sitakaa niisahau. Nasema yeyote anayefanya biashara hii, sheria inapaswa kumbana ikibidi aondoshwe uraiani,” anasema Kunambi.
Hata hivyo, Kunambia anasema waliokuwa watumiaji wa dawa za kulevya wanapaswa kusaidiwa badala ya kushutumiwa. Anasema hasara waliyokwishapata ni kubwa na kuendelea kulaumiwa kutawafanya wajione ni binadamu wa daraja la pili na hii itaifanya vita dhidi ya dawa za kulevya kuwa ngumu.
Godfrey Teu, ambaye ni Mwenyekiti wa Chama cha Watumiaji wa Dawa za Kulevya Tanzania (TanPUD), anasema tatizo linalowapata watumiaji wa dawa za kulevya ni kwamba sheria inatumika kwa ubaguzi.
“Vita hii ni ngumu mno. Tatizo ni kwamba wakati polisi wanakimbizana na sisi watumiaji wadogo, watu wakubwa wanapelekewa dawa hadi nyumbani kwao na hawafuatwi kukamatwa. Tunasema sheria iwe sawa kwa wote na hili ni janga la kitaifa, ni lazima tuwe na mpango wa kudhibiti hali hii,” amesema.
Kwa upande wake, Waziri wa Nchi, Ofisi ya Waziri Mkuu, William Lukuvi, anayesimamia Tume ya Kudhibiti Dawa za Kulevya amesema kilio cha wananchi kimekuwa kikubwa na Serikali tayari inalifanyia kazi suala la kubadili sheria.
“Mwaka jana tumebadili (tumefanya marekebisho ya) sheria sasa inataka watu watakaokamatwa na dawa za kulevya wafungwe hadi maisha. Sheria yenyewe imefikia ngazi ya Baraza la Mawaziri, si muda mrefu itatungwa sheria itakayokuwa haina mianya yoyote na kuruhusu upuuzi unaoendelea sasa na itafikishwa bugeni wakati wowote kuanzia sasa,” amesema Lukuvi.
Kati ya mapendekezo yaliyomo ndani ya sheria hiyo ni kuondoa mwanya wa kuwatoza faini wauza dawa za kulevya na sheria kutamka kifungo peke yake. “Hawa wakubwa hawataki kufungwa. Tukiondoa dhana ya faini, watajua kuwa atakayekamatwa na dawa za kulevya na ikathibitika mahakamani hatima yake itakuwa ni kifungo, wataacha hawa, wataogopa,” amesema Lukuvi.
Uchunguzi huu umefanywa kwa udhamini wa Mfuko wa Vyombo vya Habari Tanzania (TMF) kwa kushirikiana na Ofisi ya Kuzuia Uhalifu na Dawa za Kulevya ya Umoja wa Mataifa (UNDOC), na Tume ya Kudhibiti Dawa za Kulevya nchini (DCC).
Mwisho 

Ufunguo
• Sheria ya Kuzuia na Kupambana na Dawa za Kulevya ya mwaka 1995, inataka anapokamatwa mtuhumiwa wa dawa za kulevya kuzihusisha taasisi nyingi kukamilisha ushahidi ikiwamo polisi wanaofanya ukamataji na uchunguzi, Wizara ya Afya ambako Mkemia anapaswa kupima na kuthibitisha iwapo ni dawa za kulevya au la, Idara ya Uhamiaji kujiridhisha iwapo mtuhumiwa alisafiri kihalali nje ya nchi na Tume ya Kuratibu na Kudhibiti Dawa za Kulevya, inayopaswa kuthamanisha kiasi cha dawa zilizokamatwa.
• Katika kukamilisha ushahidi, sheria inataka kuthibitishwa pasipo shaka kuwa mtuhumiwa alikamatwa, aliyekamatwa ndiye aliyepekuliwa na kukutwa na vitu vinavyodhaniwa kuwa ni dawa za kulevya vikiwa ama kwenye mizigo au maungoni mwake na vitu hivyo vinapaswa kuthibitishwa na Mkemia Mkuu iwapo ni dawa za kulevya na ni aina ipi.
• Utaratibu wa kuthibitisha kuwa mtuhumiwa ana dawa za kulevya maungoni mwake unahusisha kupiga picha ya mionzi (x-lay) na wakati mwingine kumfanyia upasuaji mtuhumiwa kutoa dawa tumboni. Baada ya kuthibitishwa na Mkemia Mkuu, Tume ya Uratibu na Udhibiti wa Dawa za Kulevya inapaswa kuthamanisha dawa hizo. Hatua hizo zikiishakamilika, mtuhumiwa anapaswa kuandika maelezo yatakayoambatanishwa na vielelezo kwa ajili ya kutolewa kama ushahidi mahakamani.
• Sheria ya Mwenendo wa Mashitaka ya Januari 1, 1967 nayo inataka mtuhumiwa anapofikishwa mahakamani kusomewa maelezo ya awali na kama ushahidi haujakamilishwa kila baada ya wiki mbili awe anafikishwa mahakamani.
• Pia sheria ya ushahidi ya Mwaka 1967 inataka dawa alizokutwa nazo mtuhumiwa kufanyiwa uchunguzi wa awali kisha zifanyiwe uchunguzi wa kuthibitisha kuwa ni dawa za kulevya kweli, na baada ya hapo zifungwe na kurejeshwa kwenye mikono ya waendesha mashitaka kwa ajili ya kuhifadhiwa kama kidhibiti zikiwa zimefungwa kwa rakili.
• Mwenendo unaozungumzwa ni kuwapo wa taarifa zisizotiliwa shaka kuwa mtuhumiwa alisafiri nje ya nchi, hii ni kwa kuangalia hati yake ya safaria na viza aliyopewa na uhamiaji, kisha awepo shuhuda aliyemwona mtuhumiwa kama alitolewa dawa za kulevya tumboni azione zikitolewa na athibitishe hivyo mbele ya mahakamani.
• Mtu mwingine anayepaswa kuthibitisha iwapo mtuhumiwa alisafiri kweli ni kampuni za simu za ndani na za kimataifa kwa kuchunguza simu ya mtuhumiwa iliwasiliana na nani kabla ya kuondoka nchini na wakati yuko nje ya nchi au wakati anarejea nchini kuthibitisha kuwa yalikuwapo mawasiliano yenye kutia shaka.

 

Ripoti ya Mdhibiti na Mkaguzi Mkuu wa Hesabu za Serikali (CAG) iliyowasilishwa bungeni, imevuja.

Ina taarifa za kutisha ndani yake na ni wazi inawaanika Mwanasheria Mkuu wa Serikali (AG), Jaji Frederick Werema na Gavana wa Benki Kuu (BoT), Profesa Benno Ndulu.

Ripoti hiyo iliyochapishwa na gazeti hili la JAMHURI neno kwa neno, ingawa haikulenga kutafuta mwizi, kwani CAG alifanya ukaguzi maalum wa miamala (transaction) iliyofanyika katika akaunti ya ‘Escrow’ ya Tegeta pamoja na umiliki wa Kampuni ya Independent Power Tanzania Limited (IPTL); imefunua uozo.

Ingawa haikutaja majina ya watu waliopokea fedha katika mgao uliosambaa kwa mawaziri, majaji, watendaji ndani ya Mamlaka ya Mapato Tanzania (TRA) na kwingineko, ripoti hiyo ilielekeza uchunguzi wa kina kufanywa na vyombo vya dola ikiwamo Taasisi ya Kuzuia na Kupambana na Rushwa (TAKUKURU).

Taarifa zilizopatikana zinaonyesha kuwa TAKUKURU baada ya kufanya uchunguzi wa kina, ilikuta akaunti ya Kampuni ya VIP Engineering and Marketing iliyopo katika Benki ya Mkombozi jijini Dar es Salaam iliyopokea fedha kutoka BoT ndio ilitumika kusambazia wakubwa hao fedha.

Baada ya hukumu iliyotolewa na Jaji Utamwa wa Mahakama Kuu ya Tanzania kumaliza mgogoro kati ya Kampuni ya VIP inayomilikiwa na James Rugemalira na Mechmar ya Malaysia, mgogoro mpya ulianza serikalini.

Mgogoro huu ulihusu uhalali wa fedha hizo kulipwa au la, na hapo ndipo yalianza mashinikizo ya aina yake kutoka kwa watendaji na baadhi ya viongozi wa kisiasa.

 

Maswi akataa malipo yasitolewe

 

Taarifa ya CAG iliyowasilishwa bungeni inaonyesha kuwa Kampuni ya PAP baada ya kuwa wamepata hukumu Septemba 5, 2013 walipeleka maombi Wizara ya Nishati na Madini wakitaka Serikali iwalipe fedha zao kwa kigezo kwamba walikuwa wamiliki halali wa fedha na mali za IPTL.

Katibu Mkuu wa Wizara ya Nishati na Madini, Eliakim Maswi alikataa kutoa malipo hayo. Baada ya mvutano mkali, aliamua kuandika barua ya kuomba ushahidi wa kisheria kwa Mwanasheria Mkuu wa Serikali, Jaji Werema.

Kupitia barua yenye Kumb. Na. CBR.88/147/29 ya Septemba 16, 2013; Maswi alimwandikia AG akipinga malipo hayo kwa hoja mbili.

Hoja ya kwanza alisema haamini kama fedha zote zilizokuwa katika akaunti ya Escrow zilikuwa za PAP kwa vile ziliwekwa katika akaunti hiyo kutokana na mgogoro wa tozo za ‘capacity charge’ ambazo ni gharama za uwekezaji kati ya TANESCO na IPTL. Akasema umiliki halisi wa fedha hizo ungefahamika pale tu mgogoro huo utakapotatuliwa.

Hoja ya pili, asisisitza hoja ya kwanza kuwa PAP anastahili kupata malipo ya kiasi kitakacholipwa kwa IPTL baada ya mgogoro huo kutatuliwa na siyo kiasi chote kilichokuwapo kwenye akaunti ya Escrow. Alihitimisha kwa kuagiza pande zinazohusika kukaa na kukokotoa stahiki ya TANESCO na IPTL.

Maswi hakuishia hapo, taarifa ya CAG inaonyesha kuwa Sepemba 26, 2013 alimwandikia barua Katibu Mkuu wa Wizara ya Fedha, Dk. Servacius Likwelile yenye Kumb. Na. CDB.88/417/31 kutaka kiitishwe kikao cha pamoja kujadili suala la malipo hayo.

Kikao hicho kilifanyika Sepemba 24 na kuhudhuriwa na maofisa wa Wizara ya Fedha, Wizara ya Nishati na Madini, BoT na TANESCO. Kikao kiliunda kamati ndogo ya kufuatilia suala hilo na kuazimia kuwa IPTL na TANESCO wamalize mgogoro wao kwanza ndipo malipo yafanyike.

Ikumbukwe mgogoro uliomalizwa Septemba 5 na Jaji Utamwa, ulikuwa kati ya VIP Engineering na Mechmar wakigombania malipo ndani ya IPTL, hivyo Maswi alikuwa akisema mgogoro kati ya TANESCO na IPTL uliowasukuma kufungua Escrow ulikuwa bado upo hai na hivyo fedha haziwezi kutolewa.

Baada ya msimamo mkali wa Maswi, Katibu Mkuu wa Hazina, Dk. Likwelile, Gavana wa BoT, Profesa Ndulu na AG Werema waliendelea kuwasiliana wao kwa wao hadi malipo yakafanywa.

Werema aagiza PAP walipwe

Ripoti ya CAG inaonyesha kuwa Katibu Mkuu wa Wizara ya Fedha, Dk. Likwelile aliamua kuanza kuwasiliana na AG Jaji Werema na kumwacha kando Maswi.

Sepemba 30, 2013 Dk. Likwelile alimwandikia Jaji Werema barua yenye Kumb. Na. CAC/184/211/01/23, iliyojibiwa na Jaji Werema kupitia barua yenye Kumb. Na. AGCC/E.80/6/65 ya Oktoba 2, 2013.

Ripoti inasema: “Alimwarifu Katibu Mkuu Wizara ya Fedha, Dk. Servacius Likwelile kuwa ameipatia ripoti husika na kwamba jambo pekee linaloweza kuleta tatizo ni kuhusu fedha zilizowekezwa na Benki Kuu katika hati fungani (Kielelezo 20).

“Mwanasheria Mkuu wa Serikali alishauri kuwa fedha izo zilipwe kwa IPTL ili jambo hilo lifungwe na kuiwezesha Serikali kujiepusha na mashauri yasiyo na tija kwake, na kusisitiza kuwa uamuzi wowote wa kuota fedha kwenye akaunti ya Escrow unalindwa na hukumu ya Mahakama Kuu ya Tanzania (Mh. Jaji Utamwa) ya tarehe 5 Sepemba, 2013 (Rejea Kielelezo 20).”

 

Kasi ya Gavana Kulipa inatisha

 

Gavana wa BoT, Profesa Ndulu, Novemba 25, 2013 aliandika barua kwa Mwenyekiti wa Kampuni ya IPTL, Harbinder Singh Sethi na Novemba 28, 2013 Sethi akafungua akaunti katika Benki ya Stanbic, kisha tarehe hiyo hiyo akaijulisha BoT taarifa za akaunti aliyoifungua na tarehe hiyo hiyo mabilioni yakalipwa.

“Baada ya BoT kupokea maelekezo ya Bw. Harbinder Singh Sethi, malipo ya kwanza ya kiasi cha Sh. 8,020,522,330 na US$ 22,198,544 yalifanyika tarehe 28 Novemba, 2013 katika akaunti za PAP zilizofunguliwa katika Benki ya Stanbic (Kielelezo 29).

“Baada ya malipo hayo kufanyika, umiliki wa hati fungani zenye thamani ya Sh. 157,622,910,000 ikijumuisha mtaji (principle amount) wa Sh. 146,567,363,967 na riba ya Sh. 11,055,546,033 ulihamishwa kwenda PAP tarehe 6 Desemba, 2013 (Kielelezo 30),” inasema sehemu ya taarifa hiyo.

 

Werema aagiza kodi isilipwe

 

Baada ya uamuzi wa Mahakama, TRA iliamua kudai kodi, lakini wakagonga mwamba. “Mwanasheria Mkuu wa Serikali kupitia barua Kumb. Na. AGCC/E.080/6/70 ya tarehe 18 Novemba alimfahamisha Gavana wa Benki Kuu Prof. Benno Ndulu kuwa hakukuwa na kodi ya VAT katika fedha zilizokuwepo kwenye akaunti ya Escrow hivyo kutokuwepo kwa kodi iliyopaswa kukusanywa (Kielelezo 87).

“Hata hivyo, katika mahojiano tuliyofanya na Kamishna Mkuu wa Kodi, alithibitisha kuwa TRA wanaendelea na hatua za kuikusanya kodi husika kutoka IPTL (Rejea Kielelezo 84 na 87),” inasema taarifa ya CAG.

Taarifa hiyo imebaini udanganyifu wa hali ya juu, ambako wakati Piper link ilinunua hisa 7 au asilimia 70 ya hisa kutoka kwa IPTL kwa gharama ya dola milioni 6 (karibu Sh bilioni 10), baadhi ya watumishi katika TRA walishiriki udanganyifu na kuonyesha kuwa hisa hizo ziliuzwa kwa Sh milioni 6.

Kampuni ya Piper Link nayo iliuza hisa hizo 7 siku hiyo hiyo iliyozinunua kwa kampuni ya PAP kwa gharama ya dola milioni 20 (karibu Sh bilioni 36), lakini kwa udanganyifu wa hali ya juu maafisa wa TRA wakaonyesha kuwa PAP ilinunua hisa hizo kwa dola 300,000 (sawa na Sh milioni 480). Ni kwa njia hiyo, Serikali ilipoteza kodi.

 

JAMHURI lilipowasiliana na AG Jaji Werema kupata maelezo yake juu ya ripoti hii ya ukaguzi na kumjulisha kuwa zipo taarifa alihongwa dola milioni 5 kufanya uamuzi huu; ajibu kwa Kiingereza na katika tafsiri isiyo rasmi alisema: “Unayaamini hayo kwa chembe yoyote? Ikiwa unayaamini, basi nitakie safari njema ya kuondokana na umasikini. Ikiwa hauyaamini, basi sikitika kama nifanyavyo.”

Baada ya kuhoji kwa nini atajwe yeye, alisema wapo watu waliojipanga kumharibia jina na anafahamu jinsi wanavyopokea au wanavyoomba kupokea rushwa ya magari na fedha tasilimu, lakini wanataka sasa kuhamishia mpira kwa watu wengine.

Mwisho wa mazungumzo, akasema: “Umetaka maelezo yangu. Bunge linapaswa kujizuia kujadili IPTL kwani masuala yanayoibuliwa ni masuala yanayosubiri uamuzi wa Mahakama. Kuna kesi nne katika Mahakama ya Biashara.

“Ukaguzi wa akaunti ya IPTL ni suala la kawaida, lakini uhalali (kisheria) wa kuhamisha fedha kutoka kwenye akaunti ya Escrow ni suala linalosubiri mashitaka mahakamani.

“Ni dharau kwa Mahakama kuifanyia mzaha. Hata nje ya Tanzania, SCB ina kesi katika uhamishaji (wa fedha). Naomba tupigane vita katika uwanja sahihi. Bunge si moja ya viwanja hivyo, ambako sheria ya asili hutawala, na ambako mbilikimo na mapandikizi ya watu hawakutawazwa kutoa haki,” akasema Jaji Werema.

 

Wakubwa wachota mamilioni

 

Taarifa nyingine ya uchunguzi uliofanywa na TAKUKURU inaonyesha kuwa wakubwa wamegawiwa mamilioni ya fedha zilizoingizwa kwenye Benki ya Mkombozi ya Rugemalira.

Katika orodha ya waliogawiwa fedha na Rugemalira wamo Waziri wa Ardhi, Nyumba na Maendeleo ya Makazi, Profesa Anna Tibaijuka; watumishi wa Wakala wa Usajili, Ufilisi na Udhamini; mawaziri wa zamani – Andrew Chenge, William Ngeleja, na Daniel Yona-; na majaji Profesa Eudes Ruhangisa na Jaji Aloysius Mujulizi.

Wakubwa hawa wamepokea kati ya Sh milioni 40.2 hadi Sh bilioni 1.6. Chenge, Profesa Tibaijuka na Kyabukoba & Associate wao wamepokea Sh bilioni 1.6 kila mmoja, huku Jaji Ruhangisa akipokea Sh milioni 404.2. Mfanyakazi wa Ardhi, Rugonzibwa Theophil yeye alipokea Sh milioni 232.4. (Soma kielelezo Uk. 1).

Mtendaji Mkuu wa Wakala wa Usajili, Ufilisi na Udhamini, Philip Saliboko aliyeteuliwa kuwa Mfilisi wa IPTL, yeye aliingiziwa Sh milioni 40.2 kwenye akaunti yake. JAMHURI ilipowasiliana naye, alikiri kupokea fedha hizo, ila akasema ameangukia katika mkumbo.

“Kaka mimi ni kweli nilipokea fedha hizo, ila nimekuwa victim of the circumstance (mhanga wa mazingira). Nilinunua shamba kule Malela Mkuranga karibu na Vikindu lenye ukubwa wa ekari 50 na jingine lenye ukubwa wa ekari 20.

“Mjomba wake Rugemalira akataka nimuuzie moja ya mashamba yangu hayo ya Vikindu. Nilimwambia nitamuuzia ekari 20 kwa Sh milioni 65. Alinilipa cash Sh milioni 5 nikabaki namdai Sh milioni 60. Baadaye akaniambia nifungue akaunti Benki ya Mkombozi mjomba wake atamsaidia kulipa deni hilo.

“Nikafungua akaunti, nikakuta ameniingizia Sh milioni 40 tu, kimsingi ikawa bado namdai. Sasa nikasikia kuwa fedha nilizolipwa zimetokana na hili suala la IPTL, kimsingi nilisononeka. Sikushiriki kwa njia yoyote na wala sikuwa nikilipwa fadhila kwa njia yoyote,” alisema Saliboko.

Kwa upande wake, Jaji Ruhangisa aliyechotewa Sh milioni 404 alikaririwa na gazeti la Raia Mwema akisema kuwa fedha hizo alipewa kwa ajili ya masuala ya kifamilia kama sherehe, harusi na misiba.

Naye, Waziri Profesa Tibaijuka yeye alikaririwa na gazeti hilo alisema kuwa fedha hizo alipewa kwa ajili ya kuendeleza shule zake, ingawa wachunguzi wanasema hawakuona fedha hizo zikingia katika akaunti za shule anazomiliki.

 

Wafadhili waendelea kubana

 

Mataifa yanayounda Umoja wa Wahisani umeendelea kuzuia misaada kwa Tanzania wakitoa masharti kuwa Tanzania ijadili na kutolea uamuzi suala la kashfa ya IPTL kwanza, na wahusika wachukuliwe hatua ndipo waruhusu misaada.

Taarifa zinasema hata Marekani imesitisha kwa muda msaada wa Millenium Challenge Corporation (MCC) uliopaswa kuanza Julai, mwaka huu.

Mkutano wa Bunge unaoendelea mjini Dodoma unatarajiwa kutoa majibu au suluhisho la kashfa hii baada ya Ripoti ya Kamati ya Kudumu ya Bunge ya Hesabu za Serikali (PAC) itakapowasilisha ripoti ya uchunguzi uliofanywa na CAG.

Kuna kila aina ya dalili kuwa Serikali itakuwa katika wakati mgumu, na pengine hata kuwalazimu baadhi ya mawaziri kujiuzulu.

Ingawa Waziri Mkuu Mizengo Pinda hatajwi moja kwa moja kwenye ripoti ya CAG, anaweza kuwajibishwa kutokana na kauli zake za mara kwa mara kwamba fedha za Escrow si za umma. Pia anaweza kuwajibishwa kwa sababu yeye kama kiongozi mkuu wa shughuli za Serikali kwa kila siku, alipaswa atambue na kumshauri vema Rais kuhusu fedha hizo.

Serikali za Marekani na Uingereza zimetaka maelezo kutoka Serikali ya Tanzania juu ya madai kwamba

Mbunge wa Musoma Vijijini, Nimrod Mkono (CCM) amelishwa sumu wakati akiwa kwenye safari ya kikazi jijini London, Uingereza.

Mmoja wa maofisa katika Wizara ya Mambo ya Nje na Ushirikiano wa Kimataifa, amethibitisha kuwa ni kweli mataifa hayo yametaka maelezo.

Nchi wafadhili, zikiwamo Marekani na Marekani zimezuia mabilioni ya fedha za misaada kwa Tanzania zikitaka kwanza zilidhishwe na juhudi za Serikali katika kuwakabili waliohusika kwenye ukwapuaji fedha katika akaunti ya Escrow.

“Hatujui tutatoa maelezo gani, lakini Uingereza inataka maelezo kwa sababu kama Mkono angefika London, ingekuwa kashifa; lakini pia kwa Marekani, Mkono amekuwa na uhusiano wa kikazi na kampuni na Serikali ya nchi hiyo,” amesema ofisa huyo.

Mkono ambaye kitaaluma ni mwanasheria, aliugua ghafla alipokuwa jijini London, akiwa mmoja wa wajumbe wa Kamati ya Kudumu ya Bunge ya Kamati ya Katiba, Sheria na Utawala. Kamati hiyo ilikuwa na ziara ya mafunzo katika Bunge la Makabwela (House of Commons) la Uingereza.

Madaktari wake walisema alilishwa sumu iliyokuwa imekusudiwa kuharibu figo zake ndani ya saa 72.

Mkono amekunuliwa alisema: “Ilikuwa siku mbili tangu niwasili London, nilianguka wakati nikiwa ofisi za Bunge.

“Nilijisikia vibaya na kupoteza kumbukumbu kwa takriban saa sita. Ninachokumbuka ni kutokwa jasho jingi ghafla kabla sijaanguka na kupoteza fahamu.”

Akizungumza na JAMHURI nyumbani kwake Oysterbay, Mkono amesema alikuwa ameonywa mapema kuwa muda mfupi kabla hajasafiri kwenda London anapaswa awe mwangalifu, pia asifikie kwenye hoteli zilizokuwa zimeandaliwa kwa ajili ya kundi kutoka Tanzania.

“Nilionywa mapema na watu wa karibu yangu. Kuna rafiki yangu waziri alimtuma kijana akaniletea taarifa. Hata nikiwa Uwanja wa Ndege wa Kimataifa wa Julius Nyerere, niliendelea kupata taarifa; hivyo niliona nikifika London nifikie kwenye hoteli ambayo nimeizoea. Sikwenda kule tulikopangiwa,” amesema na kuongeza:

“Nilipokea meseji mbili kutoka kwa baadhi ya marafiki zangu wakinionya kuwa mwangalifu wakati wote. Nilikuwa nimeongozana na baadhi ya wabunge katika safari hiyo.”

Aidha, habari zinasema kuwa maofisa usalama wa Kikosi cha Upelelezi nchini Uingereza wameanza kulichunguza tukio hilo.

 

Mkono na sakata la Escrow

Miongoni mwa ujumbe aliotumiwa Mkono unamuonya juu ya kile kinachodaiwa kuwa ni mkakati wake wa ‘kuiangusha Serikali’ kutokana na kashfa inayovuma sasa ya wizi wa Sh bilioni zaidi ya 300 kutoka katika Akaunti ya Escrow. Mkoano anatajwa kama mmoja wa watu wanaolijua vema sakata hilo.

 

Alikuwa Mshauri Mkuu wa Shirika la Umeme Tanzania (TANESCO) na Serikali dhidi ya Kampuni ya Kufua Umeme ya Independent Powere Tanzania Limited (IPTL). Amewahi kuziwakilisha kwenye Mahakama ya Kimataifa ya Utatuzi wa Migogoro ya Kibiashara (ICSID) kabla ya mkataba wake kumalizika mwanzoni mwa mwaka huu, na TANESCO walikataa kusaini upya mkataba na Mkono.

Anatajwa kuwa nyuma ya kuvuja kwa kashfa ya Escrow kutokana na ukweli kwamba sakata lote tangu mwaka 2000 limekuwa mikononi mwake.

Julai mwaka huu, Waziri wa Nishati na Madini, Sospeter Muhongo alimtuhumu Mkono kutumia kashfa ya Escrow kumchafua, tuhuma ambazo Mkono anazikana.

Wiki chache baadaye, Spika alimtaka Mkono kueleza namna ambavyo aliishughulikia kesi ya IPTL na Standard Chartered Bank Hong Kong iliyokuwa imefunguliwa dhidi ya Tanesco na Serikali.

Mkono aliwasilisha taarifa kuhusu kuchotwa kwa Sh bilioni 207 kwenye akaunti ya Escrow ilhali kukiwa na kesi nyingine ikiendelea katika Mahakama ya Kimataifa.

*Ni wiki moja baada ya vigogo 5 kusimamishwa

*Yaelezwa lengo ni kupoteza ushahidi wa ufisadi

*Majaar akomaa, Nyalandu alinda watuhumiwa

Nyaraka kadhaa muhimu zinazohusu ufisadi ndani ya Mamlaka ya Hifadhi Ngorongoro (NCAA), zimechomwa moto ndani ya ofisi.

Tukio hilo limetokea wiki moja tu baada ya Bodi ya NCCA, chini ya Balozi Mwanaidi Majaar, kuwasimamisha kazi vigogo watato kwa tuhuma za ufidadi, wizi na matumizi mabaya ya ofisi.

Habari za uhakika zinasema kuchomwa kwa nyaraka hizo, ingawa chanzo chake hakijatajwa rasmi, kunahusishwa moja kwa moja na kuondolewa kwa vigogo hao ambao wanatuhumiwa kuisababishia NCAA hasara ya mabilioni ya fedha kupitia zabuni, ununuzi, kughushi safari na malipo hewa.

Waliosimamishwa ni Mkurugenzi mmoja, mameneja watatu na Mkaguzi Mkuu wa Ndani; huku wengine kadhaa wakipewa onyo.

Bodi ya NCAA iliyoketi katika Hoteli ya Serena jijini Dar es Salaam mnamo Novemba 4, mwaka huu, ilifikia uamuzi wa kuwasimisha vigogo hao licha ya kupata upinzani mkali kutoka kwa Waziri wa Maliasili na Utalii, Lazaro Nyalandu pamoja na mjumbe mwingine mwanaume anayetajwa kuwa na ‘uhusiano wa kijamii’ na mmoja wa watuhumiwa wakuu katika ufisadi huo.

Waliosimamishwa na vyeo vyao kwenye mabano ni Injinia Joseph Mallya (Mkurugenzi wa Uendeshaji), Veronica Ufunguo (Meneja Huduma za Utalii), Amiyo Amiyo (Meneja Huduma za Uhifadhi), Dk. Justine Muumba (Meneja Maendeleo ya Jamii) na Elinipendo Mwambo ambaye ni Mkaguzi Mkuu wa Ndani.

Walioteuliwa kukaimu nafasi zao ni Peter Makutian (Kaimu Huduma za Utalii), Israel Naaman (Kaimu Meneja Huduma za Uhifadhi), Dk. Kuya ole Sayalel (Kaimu Meneja Maendeleo ya Jamii); na Alex Maleva (Kaimu Mkaguzi Mkuu wa Ndani).

Mwenyekiti wa Bodi ya NCAA, Balozi Majaar, anayesifika kwa misimamo ya kizalendo, amethibitisha kuwapo kwa tukio la kuchomwa kwa nyaraka za Mamlaka hiyo.

Hata hivyo, ameliambia JAMHURI kuwa tukio hilo haliwezi kukwamisha mkakati wa kujua ukweli wa tuhuma za ufisadi zinazowakabili watumishi wa NCAA, na kwamba uchunguzi utaendelea.

Kwa siku kadhaa, maofisa kutoka vyombo mbalimbali vya ulinzi na usalama wamekuwapo Ngorongoro wakiendesha uchunguzi wa tukio hilo.

Hayo yakiendelea, Nyalandu amefungua milango kwa waliosimamishwa kukata rufaa kwake kama wanaona wameonewa.

 

Uamuzi wa Bodi

 

Bodi imeagiza Menejimenti ya NCAA ihakikishe Polisi wanashirikiana na Mwenyekiti wa Tume Maalumu iliyokagua NCAA na mawakili wa nje ya Mamlaka hiyo ili kufanya uchunguzi na hatimaye watuhumiwa wafikishwe mbele ya vyombo vya sheria.

Aliyekuwa Mhifadhi wa NCAA, Bernard Murunya, Bodi imesema anaweza kuchukuliwa hatua za kisheria kutokana na kutosimamia vema majukumu yake na kuisababishia hasara kubwa NCAA.

Kwa sababu hizo, Bodi imetupa mzigo huo kwa mamlaka husika ili ziweze kumchukulia hatua za kisheria kadri inavyofaa. Kwa sasa Murunya ni Mbunge katika Bunge la Afrika Mashariki (EALA).

Aliyekuwa Mkurugenzi wa Fedha na Utawala, Shaddy Kyambile, naye ametajwa na Bodi kuwa anapaswa kuchukuliwa hatua kutokana na kutowajibika barabara na hivyo kuisababishia NCAA hasara. Uamuzi kama huo umetakiwa pia uchukuliwe kwa aliyekuwa Mhasibu Mkuu, Simon Kalembo.

Wakurugenzi na Mameneja wengine nao wametakiwa wafike mbele ya Bodi wajieleze kutokana na kukabiliwa na tuhuma za uzembe na kutowajibika. Nao ni Bruno Kawasange, Joseph Mshana, Injinia Isra Missana, Patrice Mattay na Adam Akyoo.

Bodi imewataka wote waliochukua, au waliotumia mali za NCAA vibaya wazirejeshe mara moja.

Katika hatua nyingine, aliyekuwa Mkuu wa Kitengo cha Ununuzi NCAA, Leonard Minzi, alistaafu Novemba 8, 2014. Johnson Saiteu Laizer ameteuliwa kuwa Kaimu Meneja wa Kitengo cha Uratibu wa Ununuzi. Uteuzi huo ulianza jana, Novemba 9.

Kikao cha Bodi ya NCAA kilichoketi Novemba 4, mwaka huu; pamoja na Mwenyekiti Balozi Majaar, wajumbe wengine waliohudhuria ni Donatus Kamamba, Lucas Selelii, Lukonge Mhandagani, Juma Pinto, Dk. David Mrisho, Laban Moruo, Metui ole Shaudo, Dk. Aikande Kwayu, Francis ole Siapa na Dk. Freddy Manongi (Katibu wa Bodi na Mhifadhi wa NCAA). Mjumbe mwingine, Job Ndugai hakuhudhuria.

Wakati wa kujadiliwa kwa dondoo ya viongozi wanaopaswa kuwajibishwa, wajumbe wanne walitangaza mgongano wa maslahi kutokana na kuwapo kwao kwenye Bodi iliyopita ambayo kimsingi ufisadi huo ulifanyika chini ya uongozi wake. Wajumbe hao ni Shaudo, Selelii, Moruo na Kamamba.

*Siri sasa yafichuka, asilimia 70 si Watanzania

*Uhamiaji Mkoa Arusha lawamani kwa rushwa

 

 

Idara ya Uhamiaji Mkoa wa Arusha inatuhumiwa kuwa chanzo cha raia wengi wa Kenya kujipenyeza ndani ya Chama Cha Mapinduzi (CCM), na kutangaza kuwania nafasi mbalimbali katika Uchaguzi wa Serikali za Mitaa utakaofanyika Desemba, mwaka huu.

Uchunguzi uliofanywa na JAMHURI umebaini kuwa juhudi za kuwabaini na kuwachukulia hatua za kisheria wahamiaji haramu na walowezi kutoka taifa hilo jirani zinakwamishwa katika ngazi hiyo ya mkoa.

Katika Kijiji cha Ololosokwan Tarafa ya Loliondo, Ngorongoro, raia wa Kenya, Esophio Parmwat; licha ya kubainika kuwa si raia wa Tanzania, Idara ya Uhamiaji Mkoa wa Arusha ‘imebariki’ awanie uenyekiti wa Serikali ya Kijiji hicho.

Idara ya Uhamiaji Wilaya ya Ngorongoro, katika barua yake ya Novemba 3, mwaka huu kwenda kwa Katibu wa CCM wa Wilaya hiyo, ilisema kuwa Parmwat si raia wa Tanzania, na kwa sababu hiyo hapaswi kuwania nafasi yoyote ya uongozi.

Hata hivyo, imebainika kuwa katikati ya mwezi huu Parmwat alisafiri hadi Arusha, na aliporejea Loliondo siku mbili baadaye, alisikika akitamba kwa kusema” “nimerejeshewa uraia wangu”.

Kuna habari kwamba Parmwat ana ndugu zake wengine wengi nje na ndani ya Serikali, ikiwamo Wizara ya Maliasili na Utalii ya Serikali ya Tanzania. Mtumishi huyo ambaye kwa sasa JAMHURI inahifadhi jina lake, amekuwa mtetezi mkuu wa ndugu zake Wakenya kupitia mitandao ya kijamii, hasa ule wa Jamiiforums.

Mwingine anayetajwa kuwa si raia wa Tanzania, asili yake imebainika kuwa ni Mombasa, Kenya; lakini sasa ni Mtendaji wa moja ya Kata. Jina na Kata anavyoongoza tunavyo. Tutamtaja baada ya kuzungumza naye.

Uchunguzi uliofanywa na JAMHURI umebaini kuwa karibu asilimia 70 ya watu wote waliopo Loliondo na Wasso na vijiji kama Ololosokwan, Soitsambu na Oloipir ni Wakenya.

Wengi wao wameshika nafasi za uongozi wa vijiji ili iwe rahisi kuwakaribisha wenzao wanaoingiza mifugo kwa ajili ya malisho; na wengine ni walimu na pia makanda wa CCM.

 

Uhamiaji Mkoa wajitetea

 

Mkuu wa Idara ya Uhamiaji (R.I.O) Mkoa wa Arusha, Daniel Namomba, amelithibitishia JAMHURI kuwa tatizo la wahamiaji haramu na walowezi katika Wilaya ya Ngorongoro, hususa Tarafa ya Loliondo, ni kubwa.

Hata hivyo, amekanusha madai ya kuwapo vitendo vya rushwa katika ofisi yake vinavyosababisha watu hao wasio raia kuendelea kuishi kwa raha mstarehe na kuendesha vitendo vya uvunjifu wa amani nchini.

“Hao mnaosema wahamiaji haramu, si wahamiaji haramu. Hapa kuna makundi mawili-kuna wahamiaji haramu na walowezi. Walowezi ni wale ambao wazazi wao walikuja nchini miaka mingi, babu zao walikuja miaka mingi na wakazaliwa hapa, lakini sheria zetu hazisemi ukishazaliwa hapa wewe ni raia wa Tanzania. Kuna taratibu za kufuata ili uwe raia halali wa Tanzania.

“Tumepokea maelekezo kutoka ngazi za juu tuwatambua na kuwaorodhesha walowezi wote na kisha tupeleke taarifa Makao Makuu ya Uhamiaji ili uamuzi utolewe.

“Kwa sasa hicho ndicho tunachokifanya. Lakini utaona mambo haya ya uraia yanaibuka sana wakati uchaguzi unapokaribia, mambo haya yanakuzwa kisiasa zaidi,” anasema Namomba.

Alipoulizwa kuhusu Parmwat kutamba kuwa amerejeshewa uraia wake, alisema si kweli.

“Si kweli kabisa, mimi najua habari ya huyo mtu, kama anasema amerudishiwa uraia si kweli. Taarifa tulizonazo ni kwamba si raia wa Tanzania kwa hiyo hapaswi kugombea uongozi,” amesema.

R.I.O huyo ametoa wito kwa walowezi wote kujitokeza kwa hiari yao ili waweze kuorodheshwa.

“Watoe ushirikiano. Wahamiaji haramu wafuate sheria, wakipuuza sheria itawabana. Wananchi watupatie ushirikiano – wawataje wahamiaji haramu na walowezi wote. Tunaahidi kuwalinda wananchi watakaotoa taarifa,” anasema.

 

Kamishna Abdullah azungumza

Kamishna wa Huduma za Uhamiaji na Udhibiti wa Mipaka, Abudallah Abdullah, amezungumza na JAMHURI na kukiri kuwa suala la walowezi na wahamiaji haramu katika eneo la Loliondo ni kubwa.

“Tunazo taarifa na ukubwa wa tatizo. Tunaomba wananchi waendelee kutupatia taarifa. Ninachoweza kukuhakikishia ni kwamba ‘moto unakuja’…utaunguza hadi mchanga. Taarifa zote tunazo na tumejiandaa.

“Walowezi na wahamiaji haramu tunaendelea kuwashughulikia katika mikoa ya Kigoma, Geita na Kagera. Wakati ule waliondoka, lakini wapo waliorudi.

“Kigoma wamejitokeza wengi sana waliorudi, sasa na Loliondo wajue moto unakuja…lini tutakwenda, hilo hatulisemi kwa sasa lakini wananchi wajue tupo kwa ajili ya kuilinda nchi yetu dhidi ya wahamiaji haramu na walowezi. Tunachoomba kutoka kwao (wananchi) watupatie ushirikiano, wasikubali kuwaficha au kuwaonea haya watu waso raia. Watupatie taarifa,” amesema Kamishna Abdullah.

 

Waziri Chikawe

Waziri wa Mambo ya Ndani ya Nchi, Mathias Chikawe, amezungumza na JAMHURI na kukiri kuwa tatizo la wahamiaji haramu na walowezi katika eneo la Loliondo ni kubwa.

Chikawe alipoulizwa kama anajua rushwa kwa baadhi ya watendaji wasio waaminifu inachangia tatizo la wahamiaji haramu na walowezi, alisema: “Ile Idara ina matatizo. Nimezungumza nao. Wapo wachapakazi wazuri sana, lakini wapo wanaokwamisha mambo. Hao nimeagiza washughulikiwe bila woga ili kuifanya Idara hii iwe na heshima zaidi na iaminiwe na wananchi.

“Tatizo ni kubwa, nami nalikubali. Juzi tulipokuwa Kiteto kwenye mgogoro kati ya wakulima na wafugaji tulibaini mambo ya ajabu sana. Kuna watu wanapelekwa Kiteto kwenda kufanya vurugu. Wanatolewa Loliondo na wengine kwa hakika inawezekana kabisa si raia. Nawahakikishia wananchi kuwa wote hao watashughulikiwa kisheria.”

 

Wakenya ndani ya CCM

 

Katibu wa CCM Mkoa wa Arusha ambaye ndiye Mkurugenzi wa Uchaguzi ndani ya chama hicho mkoa, Alphonce Kinamhala, amezungumza na Gazeti la JAMHURI na kusema:

“Hilo suala limenifikia, nimemwagiza Katibu wa CCM Wilaya ya Ngorongoro alifuatilie, bado hajanipa taarifa rasmi, lakini kama unasema Uhamiaji wameshatoa majibu, basi hatuna uamuzi mwingine zaidi ya kuheshimu walichosema.

“Sisi CCM kwa upande wetu hatuwezi kuwa na pingamizi, hata akilalamika lakini Uhamiaji wakawa wamethibitisha, basi. Tena yupo mwingine naye imebainika siyo raia wa Tanzania.”

Barua ya Uhamiaji kwenda kwa Katibu wa CCM Wilaya ya Ngorongoro, imeandikwa na Kaimu Afisa Uhamiaji Wilaya ya Ngorongoro, Paul Gasper. Ina kichwa cha habari: “Pingamizi kwa Ndugu Esophio Parmwat kugombea nafasi ya Mwenyekiti katika Kijiji cha Ololosokwan kwa tiketi ya CCM”.

Inasema, “Nimepokea nakala ya barua ya Oktoba 27, 2014 uliyoandikiwa na Kirimbuot Dukuny kuhusu mada hapo juu na kutaka Ofisi ya Uhamiaji Wilaya kutoa ufafanuzi au uthibitisho wa jambo hilo.

“Ni kweli kwamba Ndugu Esophio Parmwat aliwahi kukamatwa kwa mahojiano kufuatia (kutokana na) kesi ya uraia ya mdogo wake Ndugu Kunday Parmwat iliyoanza tangu mwaka 2009 na bado inaendelea.

“Kwa uthibitisho wa kumbukumbu zetu zinaonyesha mtajwa hapo juu si raia wa Tanzania, na katika mahojiano dhidi yake naye alikiri kuwa uraia wake una utata na mpaka leo hakuweza kuithibitishia Ofisi kuwa baba yake ni nani na ni  raia wa nchi gani, japo alikubali kuwa mama yake ni raia wa Kenya.

“Kwa kuwa ndugu Esophie Parmwat anayo kesi ya kujibu na taratibu zingine za ofisi zinaendelea kuhusu kesi yake, asingefaa kushiriki kwa namna yoyote katika majukumu makubwa na muhimu kwa Taifa hili ikiwa ni pamoja na kuchagua au kuchaguliwa na kugombea nafasi yoyote katika jamii inayohusu au kumpa uwezo wa kuwa katika nafasi ya kutoa maamuzi (uamuzi) katika jamii.

“Lakini pia Ofisi ya Uhamiaji Wilaya inapenda kuishauri Ofisi yako kwamba ni vizuri wanachama wako kuheshimu na kuzingatia sheria za nchi katika kipindi hiki cha mchakato wa uchaguzi wa Serikali na vyama kwa jumla.”

Nakala ya barua hiyo imepelekwa kwa Afisa Uhamiaji Mkoa wa Arusha, Mkuu wa Wilaya ya Ngorongoro, na Kirimbuot Dukuny ambaye ndiye aliyeweka pingamizi dhidi ya raia huyo wa Kenya.

Jeshi la polisi limeingia lawamani baada ya kituo kidogo cha polisi Kova – Bwaloni, jijini Dar es Salaam kudaiwa kuchangia kifo cha mtoto wa miezi sita aliyefia rumande baada ya mama yake kuwekwa ndani.

Tukio hilo limetokea Jumatano usiku wa kuamkia Alhamisi ya wiki iliyopita katika kituo hicho kilichofunguliwa mwaka 2010 na Kamanda wa Polisi Kanda Maalumu ya Dar es Salaam, Suleiman Kova, abacho kilipewa jina lake. Kipo Mbezi kwa Msuguri, Dar es Salaam.

Mbali na kifo kilichotokea, kituo hicho kinalalamikiwa na wakazi wa eneo hilo kwa unyanyasaji na udhalilishaji wa wazi kwa wananchi.

Akizungumza na JAMHURI kwenye msiba wa mtoto huyo (Tony), Mama wa Tony, Mirabi Meshack  alisema: “Sababu ya mtoto wangu kufia mikononi mwa polisi ni askari kukataa kutoa dhamana. Tuliwaomba turudi kesho yake kuendelea na shauri wakakataa.

“Tukawaomba tupelekwe Kituo Kikuu cha Polisi Mbezi Luis, wakakataa. Tuliomba mtoto akae nje ya ‘lokapu’, pale itakapohitajika huduma ya mama basi niruhusiwe nimpatie, nalo likakataliwa.”

Akielezea chanzo cha kufikishwa polisi, Mirabi anasema, “Kisa ni mchezo wa upatu. Tulikuwa tukicheza upatu. Katika mchezo tupo 20. Nimeshachangia watu 19 na ikawadia zamu yangu. Nikaona sipewi pesa zangu na siku zikawa zinayoyoma. Kila nikimwendea Nuru Ramadhani ambaye anafahamika kama Mama Naa kutokana na ufupisho wa jina la mtoto wake Najima akawa ananizungusha.

“Yeye ndiye ‘Kijumbe’(Mkusanya fedha) katika mchezo huu. Nikahoji kuhusiana na pesa zangu. Mama Naa hakunijibu vizuri. Tulipishana kauli hadi tukavutana. Mama Naa aliwaendea viongozi wa Serikali ya Mtaa,” anasema Mirabi.

Viongozi hawa walituweka chini wakayazungumza. Wakaelezwa waume zao wakirudi wayazungumze yaishe. Waliporudi waliyazungumza hata hivyo suluhu haikupatikana.

Baada ya muda walisikia askari wa ulinzi shirikishi wakigonga mlango kwa fujo huku mmoja wao akisema; “Tupe mkeo, tupe mkeo tuondoke naye” na matusi mengine mengi ya nguoni (yamehifadhiwa).

“Tukawaomba tufike kituoni kesho asubuhi. Kwa kuwa usiku ulikwisha ingia na nina mtoto mchanga ambaye pia ni mgonjwa, walikataa. Wakatutoa pale kwa nguvu hadi kituoni. Mume wangu aliomba nipewe dhamana wakakataa. Wakazozana, askari wale wakaamua kumshushia kipigo. Akafanikiwa kuwaponyoka na kukimbia.

“Akaja shangazi yangu ambaye taarifa zilimfikia. Akawaomba askari wanipe dhamana, wakamkatalia. Akajaribu kuwaeleza kuwa hali ya afya ya mtoto si nzuri-anaumwa. Na hapo alipo yupo kwenye matibabu na humo ‘lokapu’ si salama kwa mtoto. Hata hivyo hakuna aliyejali. Shangazi akarudi nyumbani.

“Usiku nikiwa ‘lokapu’ mtoto alizidiwa. Nikawaita, hakuna aliyejibu. Ilipokaribia kupambazuka nikaona mwanangu hapumui na nikasikia ana ubaridi usio wa kawaida. Nikawaita wale askari, awamu hii wakaitika nikawaambia hali ya mtoto, wakamgusa. Wakaitana pembeni. Baadae walirudi wakaniruhusu niondoke hapo kituoni.

“Nikiwa njiani nikakutana na Mzee Rashid Mussa, almaarufu Mzee Mpare, akanijulia hali kwa kuwa alikuwa anajua yaliyonisibu jana yake. Wakati anamjulia hali mtoto akashangaa na kuniuliza mbona mtoto hayuko hai? Alinishauri turudi kituoni.

“Tuliporudi tukakuta kituo kimefungwa na wale askari hawapo. Wakati huo palikuwa pamepambazuka. Watu walijaa hapo kituoni kwani taarifa zilikuwa zimeshazagaa.  Shangazi na Mume wangu nao wakafika kituoni. Niliona Mzee Mpare akizungumza na baadhi ya watu  baadae walipiga simu kwa viongozi wa jeshi la Polisi.

“Askari walifika mara moja. Wakati huo Mkuu wa Kituo hicho,  alikuwa hajafika. Alipofika, alihojiwa na kuwekwa chini ya ulinzi. Sote tukapelekwa kituo cha polisi Mbezi Luis, huko tuliandika maelezo. Mwili wa marehemu ulipelekwa hospitali ya Tumbi, Kibaha. Mkuu wa Kituo cha Polisi Kova -Bwaloni na Mama Naa walibaki kituoni hapo,” anasema Mirabi.

Bibi wa marehemu, Esther Chibakuli anasema, “Kama alivyoeleza Mirabi. Marehemu mjukuu wangu alikuwa ni mgonjwa kabla ya kifo chake. Kwa kweli tukio hili limenisikitisha. Mbali ya jitihada zilizofanyika za kuokoa maisha yake lakini polisi walikwamisha.

“Walimweka ‘lokapu’ mpaka akapoteza maisha ndipo wakamwachia. Mazingira ya ‘lokapu’ yanaeleweka. ‘Lokapu’ kwa mtoto mchanga si salama. ‘Lokapu’ hakuna hewa safi na ya kutosha. Kuna kiza, kuna baridi kali ambayo ni hatari kwa afya ya mtoto hususani kwa mtoto mchanga. Mbu nao ni wengi mule lokapu.”

Mzee Mpare anasema, katika kituo hicho askari wamekuwa na kawaida ya kuendesha mambo kienyeji. “Sisi baada ya kuthibitisha kuwa mtoto amepoteza maisha, tulishauriana na baadhi ya watu na kuwapigia simu kwa viongozi wa jeshi la polisi. Wao waliagiza askari kutoka vituo vikuu vya polisi waliofika kwa hatua zaidi.”

Ofisa Mtendaji wa Mtaa huo, Shah Suleiman alikiri kufahamu kutokea kwa tukio hilo. “Sikufikishiwa taarifa yoyote kabla ya kifo cha mtoto. Kama wanasema viongozi wa mtaa walijaribu kusuluhisha basi si rasmi kwani mimi ndiye Mtendaji Mkuu wa Mtaa na sikuwa na taarifa hizo za mzozo. Hata taarifa niliyonayo si kwamba nimeletewa ofisini bali nimeshuhudia  kutokana na ofisi zetu za serikali ya mtaa kuwa karibu na kituo hiki kidogo cha polisi.”

Baba wa Marehemu, Paskari Matonya amesema, Tukio hilo limewafedhehesha na kuwasikitisha. Wanaomba serikali isiliache suala hilo liishie hewani. “Serikali iwachukulie hatua wote waliohusika katika kusababisha kifo cha mwanangu.” anasema. Anaomba utendaji wa jeshi la polisi uangaliwe upya vitendo kama hivi visiendelee kutokea.

JAMHURI lilifika nyumbani kwa Mama Naa, wapangaji wenzake waliomba kutotajwa majina, wamesema tangu tukio lilipotokea Mama Na ameshikiliwa Kituo cha Polisi Mbezi Luis. Mumewe ametoweka na haijulikani aliko.

Wanasema, hata wao ni wanachama katika mchezo huo, lakini tatizo ni kuwa Mama Naa anapokusanya pesa huwa anazitumia ikifika wakati wa kukabidhi inakuwa mzozo.” Tatizo hili si kwa Mirabi pekee, kuna wanachama wengine watano wamepewa pesa nusu wakati pesa zote za mchezo tumeshachanga. Kuna wengine wawili ambao zamu zao za kupokea pesa zilikuwa kabla ya Mirabi hawajapewa pesa zao hadi leo,” amesema mmoja wa wapangaji.

Mirabi ndiye alikuwa mtu wa mwisho kupokea pesa na inaelezwa kuwa alizihitaji fedha zake akamtibie mwanaye.

Taarifa nyingine zinasema kuwa, Kituo cha Polisi Kova Bwaloni kimekuwa kikikiuka agizo la Kamanda Kova  lililoagiza vituo vyote vidogo vya polisi vifunguliwe asubuhi na inapofika saa moja jioni vifungwe. Kituo hicho kimekuwa kikiendesha shughuli kwa masaa 24.

Watoa taarifa wanaeleza kuwa, kituoni hapo askari polisi  ni mmoja ambaye ndiye Mkuu wa Kituo. Wengine waliobaki ni askari wa polisi jamii ambao wanafanya kazi kienyeji. Imedaiwa kuwa shughuli zao zinaendeshwa kwa unyanyasaji bila kufuata haki na taratibu.

Rosena Mapunda anasema: “Ni kawaida kwa askari shirikishi wa kituo hicho kunyanyasa watu. Wanawalaza watu katika kituo hicho kwa siku moja hadi tatu bila dhamana wala kuwafikisha katika kituo kikuu cha polisi Mbezi Luis. Tatizo linalowatawala ni rushwa.

“Anayeleta malalamiko na anayelalamikiwa wote hulazimishwa kutoa chochote ili wawe huru. Tofauti ya hivyo watakaa kituoni hapo mpaka ‘kieleweke’. Kuna nyakati huwa wanawabambikizia watu kesi. Katika hili nina shaka huenda hata mkuu wa kituo naye anashiriki.

“Tabia chafu zinafanyika kituoni ikiwemo unywaji wa pombe tena kwenye kaunta ya kituo. Kwa ujumla wanalichafua jeshi la polisi hata jina la Kamanda Kova nalo linachafuka. Kazi yao kubwa ni kunyanyasa, kudhalilisha na kukamata watu kwa tuhuma za uzururaji,” anasema Rosena.

Lucy Simbaliama anasema, “Siku hiyo ya tukio kituoni walikuwepo askari shiriki wawili. Majina yao ni: Saidia Kayuka na Fredy almaarufu Baba Koku. Mkuu wa Kituo yeye jina lake ni Adiel Zakaria Ayo ambaye wakati wa tukio hakuwepo.”

Mwanasheria na wakili wa kujitegemea, Buruhani Mussa akizungumza na JAMHURI kuhusiana na dhamana anasema, “Sheria inasema dhamana ni haki ya mtuhumiwa mwenye tuhuma zinazoruhusu kupewa dhamana. Kwa mujibu wa maelezo, hiyo ni kesi ya jinai. Kifo cha mtoto kinaonekana kimetokana na uzembe wa askari.”

Katika kituo cha Polisi Mbezi Luis, Mkuu wa Kituo, Joseph Kajange amekiri kutokea kwa tukio hilo na kushikiliwa kwa Mama Na na Adieli Zakaria Ayo katika kituo hicho.

Kamanda Kova aliliambia JAMHURI kuwasiliana na Kamanda wa Polisi Mkoa wa Kipolisi Kiondoni, Cammilius Wambura aliyedai yuko kikaoni.