JAMHURI YA WAUNGWANA

Septemba 1961, Baba wa Taifa Mwalimu Julius Nyerere, alitoa ilani iliyokuja kujulikana kama Ilani ya Arusha kuhusu uhifadhi.

Alisema: “Kudumisha uhai wa wanyamapori wetu ni suala linalotuhusu sana sisi sote katika Afrika. Viumbe hawa wa porini pamoja na mapori wanamoishi siyo tu kwamba ni muhimu kama mambo ya kustaajabisha na kuvutia, bali pia kwamba ni sehemu muhimu ya maliasili yetu na ustawi wa maisha yetu katika siku za baadaye.

“Kwa kukubali dhamana ya kuhifadhi wanyama wetu tunatoa tamko la dhati kuwa tutafanya kila tuwezalo kuhakikisha kuwa wajukuu na watoto wetu wataweza kufaidi utajiri na thamani ya urithi huu.

“Kuhifadhi wanyamapori na mapori waishimo kunahitaji utaalamu maalumu, watumishi waliofunzwa pamoja na fedha. Tunatazamia kupata ushirikiano kutoka kwa mataifa mengine katika kutekeleza jukumu hili muhimu. Kufanikiwa au kushindwa kwa jukumu hilo kutaathiri siyo tu Bara la Afrika pekee, bali ulimwengu mzima.”

Maneno haya ya Mwalimu ndiyo mwongozo wa uhifadhi Tanzania na katika mataifa mengine ya Afrika. Mababu zetu licha ya kukosa elimu ya darasani, walikuwa wahifadhi wazuri kuliko madaktari na maprofesa wa leo. Waliposema msitu fulani hauruhusiwi kukatwa miti, walifanya hivyo ili kulinda misitu. Si kweli kwamba misitu hiyo ilikuwa na nyoka au mizimu, bali waliwajengea hofu watu ili kuilinda hiyo misitu. Elimu ya leo haijasaidia kulinda mazingira yetu.

Kwa miaka mingi nimekuwa mmoja wa washiriki wakuu wa masuala ya uhifadhi. Naupenda uhifadhi. Wale wanaosoma Biblia Takatifu watakubaliana nami kuwa binadamu ni kiumbe wa mwisho kabisa kuumbwa baada ya viumbe wengine kama wanyama na ndege. Mungu aliwaumba wanadamu ili wautawale ulimwengu na vilivyomo – si kuutawala ulimwengu na kuviua vilivyomo.  

 Kwa namna ya pekee leo najadili kidogo kuhusu Loliondo. Kuna upotoshaji mkubwa mno kuhusu kazi inayoendeshwa na serikali katika Pori Tengefu la Loliondo na Mamlaka ya Hifadhi ya Ngorongoro. Baadhi ya watu wameamua kupotosha kwa makusudi kabisa ili kuleta taharuki na vurugu. Tujuavyo, Loliondo hawahamishwi watu, bali kunawekwa vigingi ili kulitambua eneo linalopaswa kuendelea kuwa chini ya uangalizi wa serikali kwa kuwashirikisha wananchi. Hapo chini nimeeleza sababu za kuilinda Loliondo. Ngorongoro kunaletwa mabadiliko ya hiari ya watu na mifugo kuhamishwa ili hifadhi isilemewe maana tayari hali ya uhifadhi ni mbaya. Kwenye mipango yote hii hakuna mahali binadamu anaondolewa kwa mabavu.

Pori Tengefu la Loliondo lenye ukubwa wa kilometa za mraba 4,000 lilianzishwa kisheria mwaka 1959 na serikali ya kikoloni ya Waingereza kama Pori la Akiba chini ya agizo la serikali ya wakati huo lililojulikana kama Agizo la Hifadhi ya Wanyamapori, kifungu cha 302 (The Fauna Conservation Ordinance, section 302) kilichowekwa na mamlaka ya kikoloni ya kutenga maeneo ya uhifadhi wa wanyamapori.

Hadhi ya kisheria baadaye ilibadilishwa na kuwa Pori Tengefu mwaka 1974 kwa Sheria ya Wanyamapori Na. 12 ya mwaka huo ili kuruhusu shughuli za uwindaji; hadhi iliyolifanya Pori Tengefu la Loliondo kuwa na hadhi ya kuwa na msimu wa uwindaji wa wanyamapori katika eneo hilo.

Aidha, Sheria ya Uhifadhi wa Wanyamapori ya mwaka 1974 iliruhusu shughuli za kinadamu kufanyika sambamba na shughuli za uhifadhi  wanyamapori ndani ya Mapori Tengefu (Game Controlled Areas). Eneo kubwa la Pori Tengefu la Loliondo ni kiungo muhimu katika ikolojia ya Serengeti ambayo upande wa kaskazini inaunganisha Pori la Akiba la Maasai-Mara nchini Kenya na Mamlaka ya Hifadhi ya Ngorongoro kwa upande wa kusini.

Kipekee eneo la Pori Tengefu la Loliondo ndiko vyanzo vingi vya maji kuelekea Hifadhi ya Taifa ya Serengeti na Ziwa Natron vinakoanzia, hivyo kufanya makundi makubwa ya wanyamapori kupenda kuishi maeneo haya. Asilimia takriban 50 ya maji yanayoingia Serengeti hutoka Loliondo. Pori Tengefu la Loliondo kwa muda mrefu limekuwa likitumika kama kitalu cha uwindaji wa kitalii kwa ajili ya kuliingizia taifa fedha za kigeni.

Hali ya Pori Tengefu la Loliondo kwa sasa kutokana na Sheria ya Wanyamapori ya mwaka 1974 kuruhusu shughuli za binadamu na shughuli za uhifadhi kufanyika, kuna mabadiliko makubwa kutokana na shughuli za kimaendeleo, shughuli za binadamu na ongezeko la idadi ya watu na mifugo.

Hivi sasa Pori Tengefu la Loliondo lina maeneo ya aina mbalimbali kama ifuatavyo:

*Mji wa Wasso na Loliondo ambako hivi sasa miji hii inakua kwa kasi kubwa.

*Misitu ya Hifadhi (Loliondo I, II na Sariani).

*Maeneo mengi kutengwa kwa ajili ya shughuli za kilimo; mfano kata za Digodigo, Sale, Oloirien na Samunge.

*Mashamba makubwa binafsi. Mfano Thomson Safari wana shamba lenye ukubwa wa kilometa za mraba 126.17 (hekta 12,617).

*Eneo lote la Pori Tengefu la Loliondo (kilometa za mraba 4,000) ni kitalu (hunting block).

*Ongezeko kubwa la mifugo na hivyo kuhitaji maeneo makubwa ya malisho.

*Maeneo ya uwekezaji- mfano machimbo ya madini eneo la Naan na Mgongo.

*Ongezeko la watu kutoka NCAA ambako wamehamishiwa eneo la Jema, Tarafa ya Sale, ingawa wengi wao wamerejea tena kuishi NCAA.

Kutokana na mwingiliano wa matumizi haya mbalimbali, kumekuwapo migogoro mingi ya matumizi ya rasilimali za maliasili, hasa ardhi na wanyamapori ambayo imeendelea kukua siku hadi siku.

Juhudi mbalimbali zimefanyika kutatua migogoro hiyo, lakini juhudi hizo hazikuleta mafanikio. Kupitia Waziri wa Maliasili na Utalii, serikali ilitangaza kauli ya kurejesha eneo lenye ukubwa wa kilometa za mraba 2,500 (sawa na 62%) kwa wananchi, na eneo linalobaki la ukubwa wa kilometa za mraba 1,500 (38%) kuwa Pori Tengefu la Loliondo ili kuendana na Sheria Na. 5 ya Wanyamapori ya mwaka 2009 ambayo hairuhusu shughuli za binadamu ndani ya Mapori Tengefu. Hapa isisitizwe kuwa serikali imetoa eneo la kilometa 2,500 kwa wananchi, na si kwamba wananchi wananyang’anywa eneo lao.

Eneo la kilometa za mraba 1,500 lililopendekezwa kubaki kuwa Pori Tengefu kwa mujibu wa Mpango wa Matumizi Bora ya Ardhi wa mwaka 2010, na pia tamko la aliyekuwa Waziri wa Maliasili na Utalii (Balozi Hamis Kaghasheki) Machi 2013, eneo linalopendekezwa kuwa Pori Tengefu limo ndani ya kata za Ololosokwan, Soitsambu, Oloipiri, Loirien Magaiduru, Losoito Maaloni, Arash na Kata ya Malambo Kijiji cha Piyaya zinazopakana na Hifadhi ya Taifa ya Serengeti.

 Sheria ya Uhifadhi wa Wanyamapori Na. 5 ya mwaka 2009 ilipandisha hadhi tena Mapori Tengefu nchini kuwa na hadhi sawa na Mapori ya Akiba. Kwa mantiki hiyo na kwa mujibu wa sheria hiyo, serikali imehitajika kupitia upya Mapori Tengefu yote nchi nzima kwa lengo la kubaini Mapori Tengefu yenye sifa ya kuendelea kuwa maeneo ya Hifadhi (GCA), na yale ambayo hayakuwa na sifa, serikali ikapanga kuyafuta.

Kwa kuwa eneo lote la Tarafa ya Loliondo na Sale lilikuwa ni ardhi ya hifadhi na wakati huo huo likitumiwa na wananchi kwa shughuli za maisha yao, serikali ikaona ni vema kupunguza maeneo ya Pori Tengefu ili eneo lililobaki liwe chini ya umiliki wa wananchi na litumiwe kwa shughuli zao za kila siku na kujiletea maendeleo.

Hivyo basi, katika kupitia upya eneo hilo la Pori Tengefu la Loliondo, ikaonekana kuwa eneo linalofaa kuendelea kubaki kuwa Pori Tengefu (GCA) ni eneo la ukubwa wa kilometa za mraba 1,500 kwa mujibu wa rasimu ya Mpango wa Matumizi Bora ya Ardhi ya mwaka 2010.

 Eneo hili ni muhimu kwa ikolojia ya Serengeti ikiwa na vyanzo sita vya maji, mapito na mazalia ya wanyamapori. Pia eneo hilo lina umuhimu mkubwa sana kwani linategemewa na wakazi wa kata saba kama maeneo ya makazi, malisho ya mifugo na upatikanaji wa maji kwa ajili ya shughuli zao za kila siku. Baadhi ya vyanzo vya maji vilivyopo katika eneo hilo ni kama ifutavyo:

 *Mto Pololeti – vijiji vya Oloipiri, Soitsambu, Maaloni, Arash, Ololosokwan.

*Mto Irmolelian – vijiji vya Piyaya, Arash, Malambo, Maaloni.

*Mto Orgumi – Losoito, Arash, Oloipiri, Magaiduru na Piyaya.

*Vyanzo vya maji vya Lima One – vijiji vya Soitsambu, Oloipiri, Oloirien, Ololosokwan.

*Chanzo cha Maji Mlima Loilale – vijiji vya Ololosokwan, Kirtalo, Soitsambu.

*Chanzo cha Maji Mlima Loili – vijiji vya Ololosokwan na Soitsambu.

 Kwa maelezo haya mafupi, umuhimu wa Loliondo kwa uhifadhi na usalama wa Ngorongoro, Serengeti na Maasai-Mara si jambo la mjadala. Wala hili si suala la kusababisha mapigano au maumivu kwa wananchi na kwa serikali.

 Tunao wajibu wa kukwepa aina zote za uchochezi kwenye suala hili jema linalolenga kulinda rasilimali hii kwa manufaa na masilahi mapana ya umma.

 Majirani zetu ambao wana mkono mkubwa kwenye sakata hawana haki ya kuingilia mambo yetu ya ndani kwa sababu jambo linalofanywa lina nia njema ya kulinda uhifadhi. Watanzania hatujawahi kufeli kwenye mazungumzo na kutenda mambo yetu kwa amani na utulivu. NGOs zitambue kuwa kazi yake ni kujenga, si kubomoa. Tanzania ni ya Watanzania wote. Rasilimali za nchi sharti zilindwe kwa shauku na wivu mkubwa.

Rais Samia Suluhu Hassan alipokuwa ziarani mkoani Mara hivi karibuni, miongoni mwa mambo aliyozungumza kwa mkazo ni suala la sifa anazomiminiwa.

Kwa maneno yake mwenyewe alisema hapendi kusifiwa yeye binafsi, bali sifa hizo ziende kwa Chama Cha Mapinduzi (CCM) ambacho yeye ndiye amepewa dhima ya kusimamia ilani iliyopelekwa kwa wananchi nao wakaridhia kukipa ushindi.

Hii si mara ya kwanza kwa Rais Samia kutoa kauli ya aina hii, lakini ni wazi kwamba wanaoendelea kumsifu bado hawajabadilika.

Kiongozi au mtu yeyote anapofanya jambo au mambo yenye faida, kusifiwa ni stahiki yake. Kwa muda mfupi alioshirika madaraka ya kuongoza taifa letu, Rais Samia amefanya mambo mengi, makubwa na mazuri. 

Si rahisi kuyaorodhesha mambo mema yote aliyofanya kwa muda mfupi, lakini ni haki tukisema Rais amesaidia kurejesha hali ya Watanzania kujiona wako huru katika taifa lao.

Amefanikiwa kuondoa au kupunguza kwa kiwango kikubwa matumizi ya simu za ‘WhatsApp’ ambazo wapo waliotaka kuzungumza jambo hata kama ni la kukopeshana fedha za mboga, walitumia mfumo huo kwa imani ya kukwepa kuvujisha mazungumzo yao. Ulifika wakati kuzungumza kitu ilionekana kama uhaini. Udukuzi ulikuwa sehemu ya maisha.

Rais Samia amesaidia kupunguza uonevu wa watu kuwekwa rumande kwa kesi zisizo na vichwa wala miguu. Kudaiana kodi kwa ‘mitutu’ ya bunduki, pingu na vitisho kumeondolewa, na kwa namna ya ajabu ni kwamba makusanyo ya nchi yameongezeka. Imani kwa wawekezaji inarudi. Miaka kadhaa iliyopita wawekezaji walikamatwa wakawekwa rumande kwa kudaiwa kodi hewa na wengine wakalipa mabilioni kwa uonevu. Wapo waliougua na hata kupoteza maisha kutokana na mshituko. 

Kunradhi, wakati fulani chombo chetu cha kodi badala ya kuwa Revenue Authority, kikawa Robbery Authority. Leo huo ubabe haupo. Hili ni jambo la kumshukuru Rais wetu na wanaomshauri.

Tulikuwa na viongozi wa ajabu mno walioumiza watu wengi. Nani asiyejua kilichofanywa na watu kama aliyekuwa mkuu wa Mkoa wa Arusha, mkuu wa Mkoa wa Dar es Salaam, mkuu wa Wilaya ya Hai na wenzao wa jamii hiyo? 

Hawa walikuwa miungu-watu ambao mikono yao ilijaa dhuluma. Haya kwa Rais Samia yamepungua mno. Rais anaposifiwa kwa mapinduzi mema kama haya, hatuna budi kumsifu na kumshukuru. 

Tukawa na watu wanaoweza kusimama na kuwatukana wazee waliolitumikia taifa letu kwa heshima kubwa. Wakaachwa watambe. Watanzania wanapomshukuru Rais Samia, wanamshukuru kwa kuwaondolewa madhila haya.

Pengine shida yetu Tanzania ni kukosekana kwa mifumo. Kuna dalili za Rais Samia kuanza kujenga mifumo ili kwamba hata ikitokea tumempata mkuu wa mkoa ambaye ni ‘fyatu’, basi mfumo umbane.

Kwa mifumo ilivyo sasa ni vigumu mno Watanzania kubadilika siku moja na wote wakawa malaika. Ukimsikiliza Rais Samia na watangulizi wake – wote wanalalamika. Nchi hii hata kama si mfokaji, ukiwa kiongozi mkuu utafoka tu, maana kuna mambo yatakuwa hayaendi kama unavyotaka. Mambo hayaendi kwa sababu yanakwazwa na kukosekana kwa mifumo.

Malalamiko haya hayatakoma endapo aina ya mifumo ya kiuongozi na ya kitaasisi itabaki kama ilivyo. Kwa mfano, sioni ni kwa namna gani DAS, DED na DC wanaweza kuleta maendeleo ya kweli mahali ambako hapo hapo kuna mwenyekiti au meya wa mji/halmashauri/jiji. Mfumo tulionao ndio unaomfanya rais au waziri muda wote awe msuluhishi wa viongozi hao, maana mgongano walionao ni mkubwa mno.

Matokeo yake ndiyo haya sasa ya kila mmoja kutaka aonekane hodari kwa rais. Nimesema hapo awali kwamba si dhambi hata kidogo kumsifu rais wetu kwa kazi nzuri anazofanya, lakini pamoja na ukweli huo, tutazame kama kweli hizi sifa zinazomwagwa kwa rais wetu zina nia njema nyuma yake.

Sasa imekuwa fasheni kwa kila kiongozi anayesimama, awe wa Chama Cha Mapinduzi, au wa serikali kumsifu Rais wakati mwingine kwa namna ambayo unaona inapita kiasi. Watanzania wamebuni mbinu ya kuishi kwa kusifu, kujipendekeza na kufitinisha. Bila shaka walio madarakani wanajua shehena ya fitina inayosukumwa kwao.

Kila anayesimama hata kuzindua mradi wa madawati, sifa ni kwa Rais moja kwa moja bila hata kutambua nafasi ya wakulima wa miti waliowezesha upatikanaji wa mbao za kutengeneza hayo madawati. Haitashangaza siku moja kumsikia kiongozi akiipongeza serikali kwa kuleta mvua!

Waziri hawezi kusimama kuzungumza bila kumtaja Rais Samia, kana kwamba yeye waziri kwa nafasi na elimu yake hana la maana analoweza kufanya ili baadaye naye asifiwe na Rais. Sifa nyingine zinazomwagwa ni kama ngao tu ya kuhalalisha mambo fulani fulani. Sifa hizi zina faida na athari. Wale wanaoujua mchezo wa ‘darts’ wanaelewa pale mshale unapotakiwa kuingia (bullseye). 

Mawaziri na watendaji wengine wanapofanya kazi zao, wazifanye kama wao ili ikitokea kuna kasoro, Rais apate nafasi yake kama kiongozi mkuu kurekebisha kasoro hizo. Endapo watamfanya Rais aonekane ni yeye anayewatuma kufanya kila kitu, basi ikitokea dosari imeonekana au imetokea, lawama atatwishwa kiongozi mkuu wa nchi kwa sababu wameamua kumfanya ‘bullseye’.

Dosari hii ilionekana wakati wa uongozi wa Dk. John Magufuli. Yeye ndiye aliyeonekana kuagiza kila kitu kifanyike. Ilipotokea waziri akavuruga, ilionekana ni yeye Rais aliyeagiza au kuubariki uvurugaji huo. 

Tunayo mifano hai kama ile tuliyosikia ikitajwa mahakamani. Kuna DC alifanya kazi kwa jina na ‘maagizo’ ya Rais Magufuli. Lakini akili ya kawaida tu inagoma kuamini kuwa Rais anaweza kumwagiza DC aende kutenda ujambazi, au aende kuongoza ubakaji na uporaji. Lakini kwa sababu kila kilichofanywa kilihusishwa na ‘maagizo kutoka juu’, ni vigumu sana kumtenganisha kiongozi mkuu wa nchi wa wakati huo na hata matukio mabaya yaliyofanywa na wasaidizi wake.

Sote tunaona na kusikia namna wale walioimba mapambio ya sifa kwa Rais Magufuli walivyomgeuka na kumponda. Hawa hawa waliomsifu leo wanajitahidi kukomaa mishipa kutuaminisha kuwa Dk. Magufuli alikuwa kiongozi mbaya. 

Bahati mbaya zaidi, hao hao wanaomponda Dk. Magufuli, ndio hawa hawa walio mstari wa mbele kumsifu mno Rais Samia. Hawa ni wanafiki. Kitu gani kitawazuia kumponda Rais wetu huyu akishang’atuka?

Ninayo mapendekezo: Rais Samia aendelee na msimamo wake wa kukataa sifa zisizo na nia njema. Kama alivyosema mwenyewe, sifa ziwe kwa chama chake na serikali. 

Pili, mawaziri na watendaji wengine wa umma wafanye kazi zao bila kuonyesha kuwa wanafanya kwa sababu Rais anataka iwe hivyo. Je, bila kutumwa hawawezi kufanya kazi? Nia njema ya Rais tunaijua iko ndani ya ilani, miongozo na mipango ya nchi, kwa hiyo kinachofanywa ndio wajibu wenyewe huo wa kulitumikia taifa.

Tatu, wale mabingwa wa kusifu sharti wajulikane lengo lao ni lipi, maana isije ikawa kumsifu Rais kunatumika kama koti la kuficha uovu na sanaa zilizo nyuma ya pazia. 

Sisi wengine tukienda vijijini au mitaani kwetu huwa tunakuwa makini – ukiona mtu anakuja na kuanza kukumwagia sifa nyingi za uungwana au mapenzi yako kwa wanakijiji au kwa wana mtaa wenzako, ujue hapo unalainishwa tu, kwani mwishowe utatakiwa ulipie ‘wanzuki’ au kitu kingine. Hakuna anayesifu bila kuwa na ajenda nyuma yake.

Nimeyaandika haya kwa nia njema, kwa kuwa wengi wetu tungependa kumuona Rais wetu akifanikiwa zaidi, maana ameshaonyesha mwelekeo mwema. Tumsaidie kwa kumweleza tunayodhani yana tija kwa uongozi wake na kwa taifa letu. Tusimpe sifa nyingi hata akadhani kila kitu kiko sawa ilhali kuna mahali pa kusawazisha. 

Rais wetu asifanywe ‘bullseye’ ili kwamba mambo yakienda mrama aonekane yeye ni chanzo. Hapana. Wasaidizi wake wawe na ujasiri wa kutekeleza wajibu wao bila kumsukumia kila kitu kwa kujificha nyuma ya sifa. 

Uwajibikaji wa pamoja ni muhimu sana ili hatimaye kama ni sifa iwe kwa serikali yote na kama ni lawama asiachiwe rais mwenyewe. Tunao wajibu wa kumlinda Rais wetu dhidi ya hila zote za vilemba vya ukoka. Mungu ambariki Rais Samia.

Kama ilivyotarajiwa, manabii wa vurugu za Loliondo na Ngorongoro kwa ujumla wao wamejitokeza kupaza sauti za uchonganishi wakijitahidi kuhalalisha uongo.

Kwa wanaojua habari ya eneo hili hawashangai, maana kelele za ‘tunaonewa, tunapokwa ardhi yetu, tunapigwa nk’ ni filimbi nzuri sana inayoamsha masikio na mifuko ya wafadhili.

Ukiona Ngorongoro kumetulia, ujue akaunti za NGOs bado zina salio la kutosha. Salio likipungua kutatafutwa namna yoyote ya kuhalalisha maombi ya fedha kutoka kwa wafadhili. Haya yanajulikana kuanzia kwenye vyombo vya usalama vya nchi hadi kwa wananchi wa kawaida.

Mamlaka ya Hifadhi ya Eneo la Ngorongoro (NCAA) imeshatoa taarifa ya kifo cha eneo hili ambalo ni moja kati ya maeneo ya Urithi wa Dunia. Ofisi ya Mkaguzi na Mdhibiti Mkuu wa Hesabu za Serikali (CAG) kwenye ripoti zake imeshaonya kutoweka kwa Ngorongoro. 

Wataalamu wa uhifadhi wa ndani na nje ya Tanzania wameshaona kifo cha Ngorongoro kimeshawadia. Watalii ambao nchi inatumia rasilimali nyingi kuwavuta waje kutalii nchini, wakifika Ngorongoro wanakutana na kondoo, punda vihongwe, ng’ombe waliodhoofu na mamia ya watoto wasiokwenda shule. Sasa wanajiuliza kama kweli bado wana sababu ya kuwashawishi wenzao kuja kuangalia vituko hivi.

Shirika la UNESCO kwa sababu ya kuona Ngorongoro inaelekea kukata roho, linanuia kuifuta kutoka kwenye orodha ya maeneo ya Urithi wa Dunia. Mhifadhi Mkuu Tanzania, Rais wa Jamhuri ya Muungano wa Tanzania na Amiri Jeshi Mkuu, Samia Suluhu Hassan, tangu akiwa Makamu wa Rais, alishaona Ngorongoro iko kwenye machela ikielekezwa chumba cha wagonjwa wanaohitaji uangalizi maalumu. Ametamka bayana kwamba Ngorongoro lazima ilindwe. Sisi wajibu wetu ni kumkumbusha na kumpa moyo.

Hawa wote tukijumuisha mitazamo yao inayofanana, tunabaki kuhitahji ushahidi gani mwingine wa kutufanya tuamini kuwa Ngorongoro inakufa? Tutakuwa kizazi cha ajabu endapo tutaruhusu kifo cha kizembe cha Ngorongoro.

Tunapozungumza Ngorongoro, tusisahau kuzungumzia Pori Tengefu la Loliondo ambako bila kujali asilimia 48 ya maji yote yanayowatunza wanyampori wa Hifadhi ya Taifa ya Serengeti inatoka hapo, na sasa vyanzo vyote vinaelekea kuharibiwa.

Idadi ya mifugo ni kubwa mno, na mingi inaingizwa kutoka Kenya. Pori Tengefu la Loliondo lenye ukubwa wa takriban kilometa za mraba 4,000 nalo linakufa.

Wanaojiita wanaharakati waliitisha serikali, nayo ikasalimu amri na kushindwa kumega eneo la kilometa 1,500 za mraba kati ya hizo 4,000 ili ziwe eneo la uhifadhi na ushoroba wa wanyamapori. Waliopendekeza jambo hilo walitambua kuwa bila Loliondo, Serengeti inakufa. Loliondo imeshavurugwa, matokeo yake wafugaji wamekuwa wakiingia hadi kilometa 20 ndani ya Hifadhi ya Taifa ya Serengeti.

Kwa mujibu wa takwimu za Halmashauri ya Wilaya ya Ngorongoro za mwaka 2016, idadi ya ng’ombe ilikuwa 227,000; mbuzi 418,000 na kondoo 417,000 wanaomilikiwa na wananchi wa tarafa mbili za Sale na Loliondo. Idadi hii haijumuishi maelfu ya mifugo kutoka Kenya.

Mifugo imekuwa ikichungwa na kupoteza kabisa vyanzo vya maji vilivyokuwa vikionekana miaka ya nyuma.

Pori Tengefu la Loliondo sasa ni la mashamba. Wanyamapori wamekimbia.

Wanyamapori wamekimbia kutokana na shughuli za kibinadamu. Mnyama ataishi vipi mahali ambako vyanzo vya maji vimekauka, au vile vilivyopo vimewekwa ili maji yatumiwe na ng’ombe, mbuzi, kondoo na punda-vihongwe?

Wanyamapori watabaki vipi katika Pori Tengefu ambalo kilimo kinachofanywa si cha kujikimu, bali cha kibiashara huku matrekta yanayofanya kazi hiyo yakitoka Kenya kuja kuvuruga nchi yetu?

Mnyama gani aliyezoea miti na majani ataendelea kuishi mahali kunakokatwa miti kila uchao kwa kigezo cha kujenga maboma? Wanyama waendelee kuishi na watu ambao awali waliaminika kuwa ni marafiki zao, lakini sasa baadhi yao ni majangili?

Na kwanini mifugo isiwe mingi kama kuna NGOs zinazonufaika kwa ujio wa mifugo hiyo kutoka Kenya?

Mapato mengi na makubwa Ngorongoro hayatokani na mifugo, isipokuwa utalii. Utalii hauwezi kuwapo bila wanyamapori. Wanyamapori hawawezi kuwapo kama miti na vyanzo vya maji vinauawa. Uhifadhi hauwezi kustawi kama NGOs zitaendelea kuhamasisha wananchi kupinga mpango wa matumizi bora ya ardhi.

Tume na kamati nyingi vimeshaundwa. Waziri wa Maliasili na Utalii wa wakati huo, Balozi Khamis Kagasheki, alifuata sheria alipotoa tamko kuhusu kupunguza eneo la Pori Tangefu la Loliondo kutoka kilomita za mraba 4,000 hadi 1,500 na kuliacha eneo la kilomita za mraba 2,500 litumiwe na wananchi kadiri wapendavyo.

Alifanya hivyo kwa mujibu wa Sheria ya Wanyamapori Na. 5 ya Mwaka 2009, Sehemu ya 16, Vifungu Na. 4, 5 na 6. Sheria hiyo inampatia waziri mwenye dhamana uwezo wa kupitia upya mapori tengefu na kufanya marekebisho mbalimbali muhimu kwa manufaa ya wananchi bila kuathiri uhifadhi.

Waziri alifanya uamuzi huo kwa kuzingatia taarifa mbalimbali za utafiti na uchunguzi zilizotolewa na Taasisi ya Utafiti wa Wanyamapori (TAWIRI), na alizingatia mapendekezo ya tume mbalimbali zilizoundwa. Mojawapo ya tume hizo ni Tume ya Waziri Mkuu ya mwaka 2010 ambayo ilijumuisha wajumbe kutoka wizara 9, Mkoa wa Arusha na Wilaya ya Ngorongoro.

Pamoja na mambo mengine, tume hiyo ya Waziri Mkuu ilipendekeza kuwa kuna umuhimu wa kupunguza eneo la Pori Tengefu la Loliondo bila kuathiri mapito ya wanyamapori, na vyanzo vya maji. Leo ni mwaka 2022 ni hatua gani zimechukuliwa?

Loliondo na Ngorongoro kwa ujumla wake ni za Watanzania, hivyo sote tuna wajibu wa kuona ikiendelea kuwapo ili iwe na manufaa kwa Watanzania na walimwengu wote. 

Haiwezekani kabila moja katika nchi likatae kutii mipango ya serikali, hasa ikizingatiwa kuwa kinachofanywa na dola kina manufaa makubwa kwa umma na kwa nchi. 

Ukaidi wa aina hii usipodhibitiwa haitashangaza kusikia kuna watu hawataki Mlima Kilimanjaro uwe hifadhi. Wapo watakaosema dhahabu ni mali yao, kwa hiyo wasihamishwe. Tukilegea kuna siku sisi wa mbali na mito, maziwa na bahari tutazuiwa kuvua samaki, maana si wetu!

Hatushangilii wananchi kuonewa, la hasha! Watendewe haki kadiri ya sheria za nchi. Viongozi wa serikali wawe imara kusimamia masuala yenye manufaa kwa nchi. 

Ngorongoro na Loliondo zimezungumzwa sana. Muda umewadia wa kumaliza kadhia hii ili tuendelee na mengine ya kimaendeleo.

Mkuu wa Mkoa wa Arusha ameanza kushambuliwa na NGOs. Namsihi awe na roho ngumu. Wakuu wake wa kazi wasimwache peke yake. Atakuwa anapambana na magenge ya watu wenye ukwasi wakisaidiwa na baadhi ya waliokuwa viongozi wa mkoa huo na hata taifa. 

Hao walishikamana kupinga mipango ya serikali kuu licha ya wao kuwa wamo serikalini. Bado wapo, tena wakiwa na nguvu. Hawa ndio wachochezi wakubwa wasiotaka kuona Ngorongoro na Loliondo zikitulia.

Kwa ndugu zangu wanahabari, nawasihi tuisaidie nchi kwa kwenda kuyashuhudia haya ninayoyasema. Wanahabari wasipende kupokea habari za ‘kusikia’ hasa kama eneo zinapopatikana hizo habari linafikika. Tunao wajibu wa kikatiba wa kulinda rasilimali za nchi yetu kwa faida yetu na kwa vizazi vijavyo. Tuwe radhi kusimamia hilo hata kama tutapewa majina yasiyofaa. Ukweli utatuweka huru.