mwalimu nyerere

Desemba 8, mwaka huu, Taifa letu lilizindua kampeni ya Uzalendo hapa nchini. Uzinduzi ule ulifanyika Dodoma katika ukumbi wa Jakaya Kikwete na ulifanywa na Makamu wa Rais Samia Suluhu Hassan kwa niaba ya Rais John Magufuli. Hili ni jambo zuri na muhimu sana kwa Taifa kujitambua na kuwaandaa watoto, kizazi kipya wasipotoshwe na tamaduni za kigeni zinazoonekana katika ma-runinga.

Mwaka huu Taifa letu limesherehekea mwaka wa 56 wa Uhuru wetu. Ni kweli tumejikomboa kisiasa, lakini je, kiakili, kifikra, kiuchumi au kiutamaduni, Watanzania tumejikomboa kiasi gani?

Rais wetu nilimsikia katika hotuba yake kwa wananchi ile Jumamosi ya Desemba 9 kwenye kilele cha kusherehekea Uhuru wetu akitamka, “Nchi hii imetawaliwa na wageni wakoloni (wazungu) kwa muda wa miaka 76!”

Nikasema ndiyo maana Rais anaanzisha hii Kampeni ya Uzalendo, kumbe amelinganisha miaka ile 76 tuliyotawaliwa na hii 56 ya kujitawala kwetu akaona bado Watanzania hatujajikomboa kitaifa. Hatuna uzalendo, hatuna mila na utamaduni wa kitaifa unaoeleweka. Basi, heri kuanza kuamsha ari kwa vijana (to stimulate) wajengeke kimaadili na kuwa Watanzania kweli kwa maana ya neno hili “uzalendo” linavyojulikana.

Basi, nianze na kukumbushana hali tuliyokuwa nayo tulipotawaliwa na wakoloni. Wazungu walinyemelea nchi yetu kibiashara pale Mjerumani Karl Peters alipowahadaa wazee wetu kwa mikataba isiyoeleweka mwaka 1884. Kampuni ya Ujerumani iliyoitwa Dentsch Ost – Africa Geselleshaft iliweka makao yake makuu mjini Bagamoyo.

Kuona utajiri wa nchi yetu ulivyokuwa mwingi ndipo Kiongozi wa Ujerumani aliyeitwa Bismarck alijitwalia pande lote la nchi yetu katika ule mkutano wao wa Berlin 1885. Kuanzia hapo Tanganyika likawa koloni la Mjerumani. Gavana Mjerumani wa kwanza alitawala Tanganyika kuanzia mwaka 1891, Mjerumani huyu akiitwa Julius Von Soden. Lakini mwaka 1918 baada tu ya ile Vita Kuu ya Kwanza ya Dunia, mkoloni huyu Mjerumani aliondolewa na Tanganyika sasa ikakaliwa na Mkoloni mwingine ndiye Mwingereza.

Utawala wa Mwingereza ulikoma pale Tanganyika African National Union (TANU) ilipodai na kupewa Uhuru wa nchi hii Desemba 9, 1961. Rais wetu alipolikumbusha Taifa kuwa tumetawaliwa kwa muda wa miaka 76 nafikiri alihesabu toka ule utawala wa Mjerumani nchini tangu 1885 na akatolewa mwaka 1918 hapo ni miaka takribani (1918 – 1885) 33. Mkoloni Mwingereza huyu alidumu humu Tanganyika kuanzia mwaka 1918 hadi Desemba 9, 1961 takribani ni miaka 43!

Kwa hiyo wakoloni wametukandamiza kwa muda wote huo wa miaka 76 aliyoitaja Rais pale Dodoma.

Sasa hebu fikiria kwa muda wa miaka 76 Watanganyika wamekuwa wakipakiwa kasumba za uzungu tu. Mila na tamaduni za uzungu, lugha za kizungu, mavazi ya kizungu hapo badala ya kuwa Watanganyika tukawa tumeloea uzungu. Hatukuwa na hata chembe ya uzalendo wala maadili ya asilia maana kila kitu chetu wao walikiita ni USHENZI.

Mimi naona “mtima” wa utaifa wa asili kwa maana ya UZALENDO haukuwepo na wala hatukufikiria. Sote tulitamani tuwe kama wale wanaotutawala, tustaarabike kizungu kwa maneno mengine, tuwe kama wazungu ati!

Baba wa Taifa Mwalimu Julius Nyerere akaona iko hatari kwa taifa changa kukosa ule moyo wa utaifa na hasa hali ya uzalendo. Hapo akatoa angalizo mapema hata kabla ya Uhuru wa wananchi kupatikana. Alikiandika kijitabu kidogo akakiita “Barriers To Democracy” kikachapwa na rafiki yake Thakers wa P.O.Box 937 DSM.

Katika ukurasa wa kwanza tu wa kitabu kile tunasoma maneno ya angalizo haya, nayanukuu: “Of all the multi – ratial countries in Africa, none has the opportunities which Tanganyika has to establish a lasting self – governing democracy. The European community is so small and so heterogeneous, that unlike the larger and more homogeneous whitecommunities in Kenya and in the Rhodesia (leo Zambia na Zimbabwe), it can never seriously entertain hopes of dominating the non – European community.

“The Asian Community is a business community and could not, even if it had the desire ever dominate the other communities. Both these communities are hardly 2% of the total population. If every non – African vote were to be magnified by law to count for ten African votes, the non – African Votes could still be insignificant compared with African Votes. The African knows this and therefore although he has his own prejudices against the two migrant communities, he is not afraid of them…” (Nyerere: Barriers to Democracy uk. 1).

Maneno haya ya Mwalimu kabla ya Uhuru yalimaanisha kuwahakikishia wazawa (Africans) kuwa utawala wao wananchi hapa Tanganyika hautaathirika na wakazi wageni (hapa amewaita “the two migrants” yaani Wazungu na Waasia) ambao kiuhalisia siyo wazalendo (patriots) bali ni wageni (aliens).

Ikaja siku ya Uhuru, tuliosherehea Desemba 9, 1961. Waafrika hawakujiamini maana walikuwa bado wana woga woga (inferiority complex) ndipo wakachachamaa kudai Serikali ya TANU iwainue Waafrika na hapo wakaleta dai la kile kinachojulikana kama “Africanisation” katika Serikali yao. Waafrika walitaka Serikali yao mpya isiyo kuwa na mseto wa Wazungu na Waasia.

Kilichokuwa kinadaiwa ni UTAMBULISHO WA UZAWA wao ambao mimi hapa ndio nauita UZALENDO. Kutokana na madai yale, Mwalimu alihisi kuna ombwe katika Utanganyika wetu, kuna kitu kinakosekana nacho ni ile hali ya kujiamini uzawa wako katika nchi na katika Taifa. Kitu kile kilichokosekana ndicho leo tunakiita uzalendo – upendo wa nchi, uchungu wa nchi ambamo wewe mtu umezaliwa. Pale familia yako imejengeka, pale ukoo wako una kitovu chake na pale kabila lako limeotea mizizi yake.

Sasa basi, Serikali ya TANU imetuunganisha sote tumekuwa Taifa la Tanganyika. Tumejengeka kifikra baada ya Uhuru tukawa Watanganyika. Kwa ujumla wetu wote Waafrika, Wazungu na Waasia ndio tuliostahili kuitwa Watanganyika mara tu baada ya Uhuru.

Yakatokea mambo yasiyofanana na ule Utanganyika. Wale wenye elimu na kazi nzuri wakaanza kuonesha kasumba za uzungu na kuwa kama Wazungu kimatendo ingawa walikuwa Waafrika weusi. Mathalani, walianza kuchukia majina yao ya asili na kuijigeuza yasikike kizungu kizungu au kiarabu-arabu. Mtu akiitwa Athuman sasa akajiita Outhmann. Mzaramo akiitwa Ngalewa, sasa akaja akajiita Ngalewason, Mndengereko wa Rufiji akiitwa Bwana Mngumi sasa anajiita El Mugh’umi na Mchaga akiitwa Robati sasa anajiita “Roberts” ili mradi asikike kizungu.

Hapo ndipo Serikali ya TANU ikaona kuna ulazima au ipo haja ya kuwajengea Watanganyika weusi ari ya kujiamini na kujivunia utaifa wao. Wajengewe mazingira ya kujitambua kuwa utu wao unatokana na kuzaliwa kwao humu humu nchini. Wajijue, wajitambulishe kwa moyo wao wa utaifa. Hapo ndipo likaja neno hili la UZALENDO – “uenyeji” wa hapa hapa nchini wala siyo suala la uzawa tu. Maadamu umezaliwa katika nchi hii, basi wewe ni Mtanganyika. Lakini unaweza usiwe Mzalendo!

Mwaka huu Taifa linapotukumbusha uasilia wetu na kutuletea kampeni hii ya uzalendo naona ni wakati mwafaka sisi tujitambue tuko wazalendo wa nchi hii na tuoneshe matendo hayo ya kizalendo.

Inafaa hapa kuonesha asili ya hili neno UZALENDO. Sisi Watanzania tulitafsiri neno lile la kizungu – “PATRIOT” toka kwa Waingereza. Kumbe hao Waingereza walilitoa kwenye Taifa la Wagiriki. Hawa Wagiriki wana ustaarabu wa miaka mingi sana. Wao na Warumi wameleta maneno mengi katika mataifa mbalimbali.

Basi kule Ugiriki neno hili linaitwa “PATRIŌETĒS” likiwa na maana ya “wa nchi yangu” mwenzangu wa nchi moja nami. Kumbe enzi zile Wagiriki walikuwa wabaguzi. Wao kwa wao wakajiita “patriots”, lakini wakazi wageni (imigrants) kutoka mataifa mengine kama Wajerumani, Wataliano, Warusi, Waturuki na kadhalika wakawapa jina jingine – hawa wakawaita “ALIENS” neno hili asili yake ni kwa Warumi – maana neno la kilatini ni “ALIENUS” likiwa na maana “mgeni”.

Hapo tunaona Wagiriki ambao walikuwa ni wenyeji wazawa ndio wakiitwa “patriots” – “wazalendo” na wageni wote wakiitwa “Aliens”. Kuanzia hapo maneno hayo mawili yamekuwa yanatumika katika mataifa mbalimbali ulimwenguni. Sisi nasi tukalikwaa neno hilo la “patriot” kutoka watawala wetu Waingereza na tukalitafsiri kwa Kiswahili chetu tukapata hili neno “MZALENDO”.

“Mzalendo” basi ni mzawa wa nchi hii na anatofautiana na mtu wa kuja ambaye Baba wa Taifa alimwita “immigrant” siku zile za kudai Uhuru wetu.

Haishangazi katika Taifa lolote kuwa na makundi namna hiyo ya wakazi katika nchi. Sisi hapa Tangamyika hata miongoni mwa makabila yetu tuna ka-ubaguzi ka-utambulisho namna hiyo. Mathalani, kule Kagera yeyote asiyekuwa mzawa kule wenyeji wa Kagera wanamwita “NYAMAHANGA”. Ukienda Kilimanjaro nako usipokuwa mzawa kule utaitwa “CHASAKA”, kule Songea Wangoni watakuita “MHENJA” nenda Mtwara Wamakuwa watakuita “ALETO” wakati Wayao wataita “ACHALENDO”.

Itoshe hapa niseme tu hata mataifa yale ya Ulaya kuna lahaja (dielects) mbalimbali katika kila Taifa ingawa wenzetu hawakutumia neno makabila. Uingereza, mathalani, wapo Waingereza (the English) wapo Wawelsh (Wales) wapo Waskoti (Scotish) na wao wa Airishi (Irish) wote hao kwa utaifa wao ni BRITISH – Waingereza kwa ujumla wao. Ujerumani wapo wale wa kusini Wabavaria na wapo wale wa Kaskazini Waprasha (Prussians). Ubelgiji wapo wa Kusini asili ya Ufaransa na wapo wa Kaskazini asili ya Uholanzi (Flenish). Ikija kwenye utaifa, basi wote ni Wajerumani au ni Wafaransa kimila na kiutamaduni.

Ukienda Marekani ndipo utachoka. Kule kuna mseto wa mataifa yote ya ulimwenguni – Waingereza, Wafaransa, Waholanzi, Wagiriki, Wapolandi, Wajerumani, Wataliano, Wachina, Wakapani, Wahindi Wekundu mpaka Wabantu wa Afrika ambao kule wanaitwa Manigro. Lakini pamoja na mseto wote huo Marekani na Wazungu kwa ujumla wao wamejijengea utamaduni au hali ya UZALENDO mkubwa kabisa.

Hotuba ya Rais wa Chama, Mwalimu Julius K. Nyerere, Kwenye Mkutano
Mkuu wa TANU wa 16.
Waheshimiwa sasa ningependa kuufungua Mkutano wetu rasmi. Nasema katika
ufunguzi huu kazi yangu kwa leo itakuwa, asubuhi hii, ni kuwasilisha kwenu
Taarifa ya mambo yaliyofanyika, katika utekelezaji wa maazimio tuliyoyapitisha
katika mkutano uliopita.
Hiyo ndiyo kazi nitakayoifanya. Kabla ya kuifanya kazi hiyo, ningependa kueleza
kwanza kwamba Mkutano huu tumeufanya kitofuti kidogo na mikutano yetu ya
namna hii. Sasa kama mnavyojua, tunakutana mara moja kila baada ya miaka
miwili tunafanya mkutano wa kazi kama huu.
Lakini vile vile, tunayo mikutano mingine na mwakani kutakuwepo mkutano wa
namna hii ambapo tutashughulika na mambo ya uchunguzi na mengineyo. Sasa
kwa mwaka huu. kwa desturi katika mikutano yetu hii, huwa tunakaribisha vyama
vya ndugu zetu kuja kushiriki nasi katika mkutano huu.
Kwa mfano, katika Mkutano uliopita,tulikuwa na wenzetu kutoka sehemu
mbalimbali pamoja na Zaire, Zambia na sehemu zingine. Mwaka huu tunakusudia
kwamba Mkutano huu uwe ni mkutano wa kazi na kama ni mkutano zaidi wa
kuulizana tumefanya nini katika miaka miwili hii iliyopita. Kwa hiyo, tukadhani si
mkutano unaowahusu sana wenzetu, afadhali kama tuna aibu zetu, tukasemezana
wenyewe hapa hapa bila kuwaingiza sana wenzetu.
Wenzetu, tunawakaribisha mwakani katika kutano utakaofuata ; kwa hiyo ndiyo
maana mnaona wenzetu hawapo. Lakini tunao ndugu zetu, kwanza tunao ndugu
zetu wa Afro- Shiraz, wao wako hapa hapa, kwa hiyo mnawaona hapa. Na pia
tunao ndugu zetu wa Vyama vya Wapigania uhuru, wao wako hapa hapa ; wao sio
kwamba ni wa kukaribisha watoke nje waje wao wako hapahapa.
Kwa hiyo, ndugu zetu hao tunao- kwanza tunao sasa hivi kwenye mkutano na kwa
sababu tunayo shughuli yetu itakayofuata leo mchana ni kupokea salaam za ndugu
zetu hao. Na kwa sasa nadhani ningependa nichukue nafasi hii kuwakaribisha

ndugu zetu kwamba wamejaliwa kuwa nasi katika mkutano huu. Tunawashukuru
sana.
Sasa baada ya hapo waheshimiwa, nasema kazi yangu ni kutoa taarifa
yautekelezaji wa maazimio tuliyoyapitisha katika Mkutano wetu wa 15 mwaka juzi
ambayo sasa hivi tumeyathibitisha kwamba yameandikwa sawa sawa kama
mlivyopewa katika kijikaratasi hiki. Nasema kwamba tumekubaliana kwamba
mkutano huu uwe ni mkutano wa kazi na kazi tutafanya wote si baadhi wafanye
kazi na wengine wasifanye kazi.
Kwa hiyo, nilivyofanya ni kwamba nimetayarisha taarifa, imechapishwa na
mtapewa kila mtu atapewa, ikiwa kuna wajumbe hapa ambao hawajatekeleza
azimio la Kisomo chenye Manufa, ole wao, mimi sikusudii kuwasomea taarifa hii.
Mimi nimefanya kazi yangu, nimetayarisha na Mchapishaji wa Serikali
tumembembeleza ametuchapia na sasa tutawapeni na kazi ya mkutano huu ni
kuona kama kweli tumejitahidi kutekeleza maazimio hayo.
Kwa hiyo nitataka kujua kama akina Rajabu Diwani na wengine waliomo humu
wamefanya jitihada ya kutekeleza maazimio hayo na njia moja ya kuonyesha
kwamba wametekeleza ni kusoma ripoti hii siyo mimi niwasomee.
Wananchi ripoti hii- taarifa hii kama nilivyosema inajaribu kueleza utekelezaji wa
maazimio tuliyoyapitisha. Maazimio hayo mtakumbuka ni mengi,
nitawakumbusheni machache. Moja tulikubaliana kwamba tuanze bila kuchelewa
jitihada ya kusomesha kila mtu Tanzania kusudi ifikapo mwaka 1975/76 iwe
Tanzania hakuna mtu asiyejua kusoma wala kuandika. Hilo ni moja ya maazimio
yetu hayo.
Pili tulisema kwamba tugeuze, tutazame tena upya mpango wetu wa Miaka Mitano
huu tunaouendeleza sasa hivi, tuone kama inafaa tuubadilishe kusema kweli
tulikubaliana tuubadili kusudi tuyatilie mkazo mambo fulani fulani,
tutakayotamka. tukasema tungependa mambo matatu yapewe umuhimu mkubwa
kuliko tulivyokusudia katika wakati wa kutayarisha mpango wa miaka mitano.
Kwamba tutilie mkazo mkubwa sana jitihada za kuwapa wananchi maji, shule na
matibabu. Tulikubaliana hivyo. Na taarifa hii inajaribu kueleza tulivyofanya
katika jitihada ya kutekeleza mambo hayo ya kisomo cha watu wazima kinaitwa

'Kisomo chenye Manufaa' ya kuwapa wananchi maji, ya kuzidisha elimu, ya shule
na kuwapa wananchi matibabu. Tarifa hii imefanya jitihada kwa kifupi kueleza
tulivyofanya kutekeleza mambo hayo.
Sasa katika taarifa yenyewe ambayo nitajaribu kuieleza kwa kifupi tunasema yako
mambo fulani fulani ya msingi ambayo kama hayakufanyika huwezi kutekeleza
hayo mambo tuliyosema tuyatekeleze. Huwezi kusomesha watu wazima, huwezi
kuzidisha elimu, huwezi kuzidisha maji wala huwezi kuzidisha matibabu. Mambo
yote hayo, nasisitiza katika taarifa yanategemea uchumi wa nchi.
Kwa bahati mbaya Mwenyezi Mungu hakutupa uwezo wa kusema 'maji njoo'
yakaja, hakutupa uwezo wa kutibu kwa miujiza tu au kusomesha watu kwa miujiza
tu, tukasema 'wananchi tangu leo wote muwe mnajua kusoma' basi wote tangu leo
wawe wanajua kusoma.
Kwa bahati mbaya tunapoamua kufanya mambo hayo,lazima tuyatimize kwa
juhudi mara nyingi sana ni juhudi zinazotokana na juhudi zetu za uchumi. Kwa
taarifa jambo la kwanza linalotiliwa mkazo ni umuhimu wa uchumi wetu,
tunasema katika taarifa yapo sasa hivi tukipita pita mahali, wananchi wanasema
wanapata maji ya bure, maji ya bure ni yale ya mvua, ikianza kunyesha unaweza
ukatega mdomo hivi ukanywa lakini maji mengine yote si ya bure yanagharimiwa.
Hakuna elimu ya bure ingawa kwa sasa hivi wanafurahi wananchi huko, wanasema
'tunashukuru' ninapozipata huzikataa pale pale, wenzangu wengi huko hukubali
mkasema kuwa 'ndiyo kweli tunatoa elimu ya bure'. Hatutoi elimu ya bure, wala
hakuna nchi yoyote ina uwezo wa kutoa elimu ya bure, hakuna. Elimu yote
nilazima ingharimiwe, kwa sababu lazima walimu walipwe mishahara yao, lazima
shule zijengwe, lazima vitabu vinunuliwe na chaki zinunuliwe na kalamu
zinunuliwe na wino ununuliwe na mabenchi wanayokalia watoto yanunuliwe na
viti vinunuliwe.
Elimu ya bure maana yake ni nini, hakuna hata kidogo kitu kinaitwa elimu ya bure,
ni njia ya mkato tu ambayo haisemi kweli inasema tu kwamba mzee mwenye
mtoto hatumtozi mfukoni mwake hela, tukamwambie hela hizi ni za elimu ya
watoto wako.

Tumeondoa hii. Tunatozana tu kwa jumla, tunatozana wote kwa jumla na baada ya
hapo tunasema, haya nendeni shule sasa. Watoto wanakwenda shule na nchi nzima
inalipa. Tunachokataa ni mtoto wa Tanzania akose kusoma kwa sababu baba yake
au mama yake hana uwezo wa kumlipia tu, tunasema Tanzania ina uwezo wa
kumlipia japo baba yake hana. Kwa hiyo, tunaondoa jambo hili la kusema kila
mzazi amlipie mtoto wake au mzazi anapompeleka mtoto hospitalini alipe dawa
kutoka mfukoni mwake, tunasema nchi italipa.

Lakini kulipa ni jambo la lazima kabisa, hakuna kusema kwamba atapata madawa ya bure, madawa ya bure yanatoka wapi? Hatuwezi tukasali misikitini na makanisani, tukamwambia , Mwenyezi Mungu, eee, tuletee kwinini, hawezi kuleta kwinini. Sasa hilo ndilo jambo moja ninalitilia mkazo katika taarifa hii kwamba kabla ya kuanza kusema tumefika kiasi gani cha elimu yenye manufaa.

Lazima ujue tumeongeza uwezo gani wa kulipa elimu hii yenye manufaa, kwa sababu tunanunua vitabu vya kusomesha Watu Wazima hawa na nitakavyoeleza huko baadaye mtaona vina idadi kubwa sana sasa hivi watu wazima wanaosoma. Lakini hatuwezi kuchukua makaratasi wala hatuwezi kuchukua majani ya miti ndiyo wakaandikia kwa makaratasi na kalamu na kadhalika.

Basi, jambo la kwanza tunalolitilia mkazo ni hilo katika taarifa hii kwamba maendeleo yetu yote yanategemea nguvu yetu ya kuyaleta maendeleo hayo na nguvu yetu ya kuyaleta maendeleo hayo ni uchumi tu. Jambo lingine ninalolitilia mkazo katika taarifa hiyo ni kwamba maendeleo yanaletwa na ziada…..

Kama nina shilingi mbili na chakula changu kinahitaji shilingi mbili hizo na nikala shilingi mbili zikesha, hakuna kilichobaki baada ya kula. Basi huna kitu utakachonikamua miye kilete kitu kinaitwa maendeleo, sina maana nguvu yangu yote nimekula. Na kama nina shilingi nne na mimi nahitaji shilingi mbili na mke wangu anahitaji shilingi mbili na tumezila, basi nyinyi kunidai nitoe kitu cha maendeleo kutokana na fedha zangu, nitakuwa sina maana nimekula na baada ya kula hazikubaki na ilikuwa lazima tule kwa kuwa zilikuwa shilingi mbili tu.

Zingekuwa shilingi sita, tungekula shilingi mbili mbili na mbili zingine hizi zikabaki zingeweza kuleta maendeleo yoyote lakini zilikuwa shilingi nne na chakula chetu kinahitaji shilingi nne hizo hizo. Basi tumefuta na wakati mwingine kusema kweli baadhi ya watu wetu chakula chao kinataka shilingi nne lakini wenyewe wanazo shilingi tatu na nusu. Kwa hiyo hula kwa mashaka na huwezi kumtizamia kwamba akabakiza chochote kuleta maendeleo. kwa hiyo na nchi yetu ndiyo hivyo.

Sasa hivi tunadhani kwamba tunao watu milioni kumi na tatu na laki saba ama ni karibu milioni kumi na nne Watanzania sasa hivi. Sasa uchumi wetu ili ulete maendeleo hauna budi kwanza uwapatie mhitaji yao jamaa hao milioni kumi na nne. Kwanza wapate mahitaji yao ya kawaida na halafu kibaki kitu na baada ya kubaki ndicho kilete maendeleo. Sasa hilo nalitilia mkazo katika taarifa hii na matumaini yangu ni kwamba Waheshimiwa mtalizingatia sana jambo hilo hamtalipuuza mkasema ni mambo ambayo yamekwisha semwa basi halafu yataachwa hapa hapa kwenye mkutano na halafu tutakwenda zetu majumbani basi.

Jitihada yetu sharti kwanza itupatie mahitaji yetu haya ya kawaida kabla ya nyongeza. Lazima uchumi wetu ili tubaki hapo hapo ili tupande ngazi kidogo lazima uchumi wetu uzidi ama sivyo hatuwezi kupanda ngazi na tutabaki hapo hapo. Sasa nasema mwaka huu nadhani Watanzania tunao milioni kumi na tatu na laki saba na nusu. Na kwamba uchumi wetu hauna budi utosheleze mahitaji yetu hayo lakini kila mwaka tunaongezeka kwa laki tatu na themanini elfu karibu laki nne. Hilo nalo linafaa likakumbukwa vile vile maana si dogo.

Kwa hiyo uchumi wetu tukitaka ubaki pale pale ama sisi tukitaka maisha yetu yabaki pale pale yaani hayapandi na wala hayashuki kwanza lazima jitihada yetu ilishe wale waliopo, iwatimizie mahitaji yao wale waliopo kila mwaka. Halafu iwatimizie hawa laki tatu na themanini elfu hawa, nayo iwatimizie ya kwao ambayo inataka juhudi zaidi kwa sababu ni lazima uongeze juhudi zaidi kwa mwakani kusudi hawa nyongeza hawa laki tatu na thelathini elfu nao wayapate mahitaji yao. Halafu maisha yetu yatabaki hapo hapo yalipo.

Sasa hawa ninaosema laki tatu na themanini elfu ndio nyongeza ni kwamba hapa Tanzania watu kila mwaka wengine wanazaliwa na wengine wanakufa. Sasa ziko hesabu, wale wanaopiga hesabu wanasema ziko zingine zinaitwa plus na zingine zinaitwa minus. Wale wote wanaozaliwa kwa mwaka, ukipunguza hesabu ya wale wote wanaokufa, tunabaki laki tatu na themanini elfu, alhamdulilah.

Hawa jamaa hawa wanaoongezeka hawana majembe, Hawa wana midomo tu! Hawa si sawa na wahaiaji kwanza wamekuja majitu mazima na majembe yao namiundu yao na wanahamia Tanzania. Wanasema Tanzania iko tupu twende kule, kwa hiyo kila mwaka wanaingia laki tatu pamoja na majembe yao na tunawaonyesha msitu wenu ule pale na nyinyi msitu wenu ule pale. Wanafyeka wanalima na wanapanda. La hasha! Waheshimiwa hawa huja na mdomo tu! (Kicheko)

Mtaniwia radhi katika kulieleza jambo hili maana yake ni jambo la msingi sana hili. Maana jamaa wengine wanalionea haya kulielez hili, Sasa mimi nikilionea haya itakuwa hatari. Mimi nitalieleza. Jamaa hawa laki tatu na themanini elfu hawa wana midomo tu na itackua muda mrefu kabla hajashika mundu huyu. Ni muda mrefu sasa kabla hajampa mundu huyu. Mama ataanza kumpa ufyagio labda kiasi ha miaka sita hivi, ndio anaweza akampa ufyagio hivi lakini kabla ya hapo hapana.

Na kitu tunachokiita maendeleo nikwamba tunwachelewesha hawa kufanya kazi. Wataingia shuleni wakae miaka saba ndio maana ya maendeleo na inapouwa hawakukaa shule ni kwa muda wa miaka saba, tunajiona kwamba hatukuendelea hata kidogo na kwa kweli miaka hii saba tunaona haitoshi, tungependa waingie shuleni na wakae miaka kumi au kumi na moja. Halafu baada ya hapo ndio tuseme sasa nyinyi mnaweza mkatoka mkashika miundu, mkashika mapanga, mkashika mashoka.

Kwa kweli wanafanya kazi lakini hawajatumbukia hasa katika jambo la kazi, shughuli yao kubwa ni kuwalea na maendeleo ni kumlea mtoto kwa muda mrefu sana na hiyo ndiyo tofauti ya binadamu na wanyama. Mnyama kitoto chake kikisha anguka chini puu kanasimama pale pale na kisha kinaanza kukimbia na mama yake. Mtoto wa binadamu huwa katika hali ya unyonge kwa muda mrefu sana.

Anaweza akaleewa kwa muda wa miaka ishirini bado unamlea tu na ndio maana ya Chuo Kikuu kile pale ni kwamba bado tunawalea vijana wale. Kuna madume pale ya miaka zaidiya ishirini katika Chuo Kikuu pale. Madume yale pamoja na akiba mama wale bado tunawalea na yale tunayaita ni maendeleo.Na kadiri utakavyojena Vyuo vil vingi sana ndio unasema Tanzania imeendelea sana maana yake sasa ina vijana wenye umri ule wanaosema malaki na hiyo ndiyo maana ya maendeleo.