Na Mohammed Sharksy,JamhuriMedia -SUZA
Saratani ya mapafu ni aina ya saratani ambayo huanza katika sehemu yoyote ya mapafu. Kama inavyojulikana tayari, saratani ni hali ambayo husababisha mgawanyiko wa haraka na usioweza kudhibitiwa wa seli ambayo husababisha ukuaji wa tumors.
Kwa kuwa mapafu huchukua fungu muhimu katika mchakato wa kupumua, ukuzi wa uvimbe kwenye mapafu unaweza kupunguza uwezo wa mtu wa kupumua.
Dalili na ishara za saratani ya Mapafu
Akizungumzia kwa undani ugonjwa huo Dk Joe Kanumbar Muhadhiri kutoka Skuli ya Afya na Sayansi za Tiba SUZA anasema kwa kawaida, saratani ya mapafu haionyeshi dalili zozote katika hatua zake za mwanzo.
Wagonjwa wanaopata saratani ya mapafu wanaweza kupata dalili kadri ugonjwa unavyoendelea kwani ukuaji wa uvimbe kwenye mapafu unaweza kutatiza upumuaji na kusababisha ugumu wa kupumua.
Baadhi ya dalili za kawaida za saratani ya mapafu zinaweza kujumuisha kama vile kikohozi cha kudumu ambacho kinaweza kudumu hadi wiki ,upungufu wa kupumua kukosa hamu ya kula na damu kuwa ndogo, kuwa na damu kwenye makohozi.
Vilevile wakati mwingine mgonjwa wa saratani ya maumivu ya kifua wakati wa kucheka, kukohoa, au kupumua kwa kina . Kila siku zinapoenda mbele mabadiliko ya sauti yanatokezea na kuendelea kupoteza uzito usioelezeka ,uchofu na maumivu ya kichwa mara kwa mara.
Dk Kanumbar anasema kuwa kwa maana hiyo basi kadiri saratani ya mapafu inavyoendelea, mtu anaweza kuwa na dalili kali kama vile magonjwa ya kupumua ya mara kwa mara, kama vile kifua sugu, homa ya mapafu,maumivu ya mifupa, hasa kwenye mbavu,ugumu katika kumeza ,kuvimba kwa uso, shingo, au mikono.
Katika miaka michache iliyopita, matukio ya saratani yameongezeka polepole na sasa saratani ya mapafu imekuwa saratani mbaya zaidi ulimwenguni ambayo husababisha vifo vingi vya saratani kote ulimwenguni.
Sababu za saratani ya Mapafu
Dk Kanumbar anasema ni tofauti na aina zingine za saratani, saratani ya mapafu inaweza kuzuilika zaidi kwani sababu kuu ya ugonjwa ni kuendelea kufichua moshi ambao huharibu tishu za mapafu.
“Saratani ya mapafu inaweza kutokea kwa wavutaji sigara na wasiovuta sigara. Ili kuelezea kwa undani, wakati mtu anavuta sigara au anakabiliwa na moshi katika matumizi ya sigara ya pili au ya kupita kiasi, tishu za afya za mapafu huharibika.
‘Kwa bahati nzuri, seli zilizoharibiwa zinaweza kurekebishwa na mapafu kwa muda. Lakini, wakati mfiduo wa moshi ni thabiti kwa muda mrefu, itakuwa ngumu kwa mapafu kufanya kazi ya ukarabati na hii husababisha uharibifu wa kudumu kwa seli” anasema.
Anasema kuwa nara seli zenye afya au tishu za mapafu zinaharibiwa kwa kiwango kikubwa na haziwezi kurekebishwa, hazifanyi kazi tena kawaida na polepole husababisha saratani ya mapafu. Hatari ya kupata saratani ya mapafu huongezeka kadiri mapafu yako yanavyowekwa wazi kwa moshi.
“Kwa maana hiyo basi ni dhahiri kwamba watu wanaovuta sigara wako kwenye hatari kubwa zaidi, lakini wale ambao hawakuvuta sigara pia wako katika hatari ya kupata saratani ya mapafu ikiwa wana nafasi kubwa ya kupata uvutaji wa kupita kiasi.
“Kuna mabadiliko makubwa ya kupunguza hatari ya kupata saratani ya mapafu na hata kupunguza uharibifu zaidi katika kesi ya saratani iliyopo ya mapafu ikiwa mtu ataacha kuvuta sigara. Hata watu ambao walivuta sigara kwa muda mrefu, wameona matokeo mazuri katika kuboresha dalili wakati waliacha sigara” anasema.
Kwa hivyo, ni dhahiri kwamba hatari ya kupata saratani ya mapafu inahusishwa na sigara.
Utambuzi wa saratani ya mapafu
Mara nyingi ile historia ya mgonjwa atakapoielezea zile dalili ba ishara zake kwa daktar wake mtu anapomwendea daktari akiwa na dalili zinazoweza kuashiria kuwepo kwa saratani ya mapafu, ataombwa kufanyiwa vipimo vya uchunguzi kama vile x-ray ya kifua ,kipimo cha CT Scan ili kuona kwa uhalisia vidonda kwenye tishu za mapafu ambazo haziwezi kugunduliwa kwa msaada wa X-ray.
Katika baadhi ya matukio, CT Angiogram pia imeagizwa ili kuangalia ikiwa kuna vifungo vya damu au vikwazo katika mapafu.
Kipimo vengine ni kipimo cha saratani kwa kutumia makohozi ikiwa mgonjwa ana kikohozi cha kudumu .
Vile ikiwa mgojwa atakuwa na kidonda au uvimbe sehemu yoyote ya mwili utapatikana katika vipimo vya picha, kipimo cha kinyama ( biopsy) kitafanyika ili kujua uwezekano wa seli za saratani.
Aina ya biopsy ambayo inapaswa kufanywa inategemea upatikanaji wa tumors kwenye mapafu. Ikiwa vidonda vinaweza kupatikana kwa urahisi, bronchoscopy inafanywa ili kupata sampuli. Na sampuli kutoka kwa uvimbe usioweza kufikiwa sana katika tishu za mapafu zinahitaji kuondolewa kwa usaidizi wa upasuaji wa kifua wa kifua unaojulikana kama thoracoscopy.
Hatua za Saratani ya Mapafu
Sawa na aina zingine za saratani, hata hatua ya saratani ya mapafu huamua kiwango cha kuenea kwa saratani katika mwili. Kwa kuwa saratani ya mapafu haina dalili katika hatua zake za mwanzo, ugonjwa mara nyingi hugunduliwa baada ya kuenea kwake.
Hatua za saratani ya mapafu ni kama ifuatavyo
Hatua ya kujifisha
Hii ni hatua ya mwanzo ya saratani ya mapafu, ambayo hakuna uvimbe wowote unaoweza kupatikana, lakini bado seli za saratani ziko kwenye mapafu.
Hatua nyengine isiyo ya uvamizi ya saratani ya mapafu, ambapo seli za saratani hubaki kwenye tishu za mapafu ambapo zimetokea na hazienei kwa tishu nyingine ikufuatiwa na saratani zinaweza kuwa katika tishu za chini za mapafu, lakini bado hazijaenea kwa nodi za limfu zilizo karibu.Saratani imeathiri nodi za limfu zilizo karibu na inaweza kuenea kwenye tishu zenye afya za ukuta wa kifua.
Ueneaji wa seli za saratani umeendelea katika hatua hii, na kuathiri nodi za limfu na miundo ya karibu au viungo kama vile umio, trachea, na moyo.Mwisho ni hatua ya juu zaidi ya saratani ya mapafu, ambayo saratani imeenea zaidi ya mapafu hadi viungo vya mbali vya mwili.
Matibabu ya saratani ya mapafu Matibabu ya saratani ya mapafu kwa kawaida huhusisha kuondolewa kwa saratani au uvimbe hasa kwa upasuaji, mionzi, au dawa za kemikali au kwa mchanganyiko wa matibabu .
Upasuaji
Upasuaji wa kutibu saratani ya mapafu unahusisha kuondolewa kwa uvimbe ili kuondoa saratani mwilini. Upasuaji wa kawaida wa kutibu saratani ya mapafu ni pamoja na matatizo yanayoweza yanayoweza kutokezea baada ya kupata saratani ya Mapafu
Kadri saratani ya mapafu inavyoendelea, wagonjwa wanaweza kupata dalili kali ambazo zinaweza kuenea sehemu mbali mbali mwilini ambazo ni pamoja na moyo, ubongo, na mifupa.
Hii inaweza kuathiri viungo mbalimbali na inaweza kusababisha dalili kama vile maumivu, maumivu ya kichwa, kichefuchefu, nk. ambayo inaweza kuathiri ubora wa maisha ya mgonjwa.
Mchanganyiko wa vifuko vya mapafu
Saratani ya mapafu inaweza kusababisha mrundikano wa maji kwenye vifuko vya mapafu kifuani karibu na pafu lililoathiriwa. Hii inaweza kudhoofisha kupumua na kusababisha ugumu wa kupumua.
Maumivu makali, saratani inapoenea kwenye utando wa mapafu au sehemu nyingine za mwili kama vile mifupa, inaweza kusababisha maumivu makali. Walakini, kwa chaguzi zinazopatikana za matibabu, maumivu yanaweza kudhibitiwa.